Εθνικό κεφάλαιο ο ελληνικός αμπελώνας λέει ο ΣΕΟ στο τρίπτυχο προτάσεων για στήριξη του

Ο Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου κατά την ετήσια Γενική Συνέλευσή του που έλαβε χώρα στο Ηράκλειο, την 1η Ιουλίου 2024, υιοθέτησε ομοφώνως τρία Ψηφίσματα με συγκεκριμένες προτάσεις για τη βιωσιμότητα του αμπελοοινικού κλάδου της Χώρας. Ειδικότερα, υιοθετήθηκαν τα εξής Ψηφίσματα:

1. Στρατηγικό σχέδιο για τη διάσωση του ελληνικού αμπελώνα στις αστικές, περιαστικές και τουριστικές περιοχές.
2. Αναγκαιότητα θέσπισης καθεστώτος αναγνωρισμένων ομάδων παραγωγών για του οίνους ΠΟΠ/ΠΓΕ.
3. Θέσπιση Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την Βιωσιμότητα του Ελληνικού Αμπελώνα σε συνθήκες κλιματικής κρίσης.

Tα Ψηφίσματα επιδόθηκαν στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και πολιτικούς φορείς με την πρόσκληση σε δημόσιο διάλογο για την άμεση υλοποίηση ενός Εθνικού Πλαισίου για την βιωσιμότητα του αμπελοοινικού κλάδου της Χώρας.

Αναλυτικά τα ψηφίσματα

Στρατηγικό σχέδιο για τη διάσωση του ελληνικού αμπελώνα στις αστικές, περιαστικές και τουριστικές περιοχές

ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠ’ ΟΨΙΝ:

• Την αδήριτη ανάγκη προστασίας της αμπελουργικής γης ως εθνικού κεφαλαίου,
• Το γεγονός ότι η οικιστική ανάπτυξη πρέπει να είναι βιώσιμη και να σέβεται τον πρωτογενή τομέα και ιδίως τους αμπελώνες, ως γη υψηλής γεωργικής παραγωγικότητας με προϊόντα μεγάλης προστιθέμενης αξίας,
• Την αναγκαιότητα δημιουργικής ενσωμάτωσης μοντέλων άλλων χωρών και όχι μιμητισμού,
• Την κοινή πεποίθηση ότι απαιτείται ένα νέο, ολοκληρωμένο μοντέλο διαχείρισης του περιαστικού και βέβαια του αστικού αμπελώνα με βασικό χαρακτηριστικό τον συντονισμό των ενεργειών σε όλα τα επίπεδα (ευρωπαϊκό, εθνικό, τοπικό),
• Την διαπίστωση ότι η δημιουργία κεκτημένων δικαιωμάτων ως προς τις χρήσεις γης, απαιτεί άμεση δράση καθώς καθίσταται διαρκώς πιο δυσχερής και κοστοβόρα η εκ των υστέρων δράση προς όφελος της αμπελοκαλλιέργειας,
• Τα συμπεράσματα του κρίσιμου Συνεδρίου που διοργάνωσε η Διεθνής Ένωση Νομικών του Οίνου (AIDV) στις 10 Μαΐου 2024 στην Αθήνα, με θέμα « Ο Αμπελώνας και ο Αστικός Χώρος : Νομικά Εργαλεία και Καλές Πρακτικές για Βιώσιμη Ανάπτυξη».

ΚΑΛΕΙ

ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ,

ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ,

ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ,

ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ,

ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ,

ΝΑ ΠΡΑΞΟΥΝ ΑΡΜΟΔΙΩΣ ΤΑ ΔΕΟΝΤΑ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ:

1. Να υπάρξει σαφής ορισμός των χρήσεων γης (μέσω του Κτηματολογίου αλλά και ψηφιακού μητρώου που θα ορίζει τα υφιστάμενα αμπελοτεμάχια ως ζώνες υψηλής παραγωγικότητας), δημιουργώντας αντικίνητρα για την αλλαγή της χρήσης.
2. Να δημιουργηθούν Ζώνες Αγροτικής Προτεραιότητας, τη δημιουργία των οποίων να ζητά η αυτοδιοίκηση κατόπιν αιτήματος των παραγωγών, και στις οποίες η αλλαγή χρήσης από αγροτική, να απαιτεί ειδική αιτιολογία και να υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο.
3. Να υπάρξει νέο καθεστώς αγρο-φωτοβολταϊκών, το οποίο για την άδεια και την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού πάρκου σε αμπελουργική γη θα πρέπει να αποδεικνύεται η ισορροπία μεταξύ αγροτικής παραγωγής και εισοδήματος από την παραγωγή ενέργειας στο συγκεκριμένο αμπελοτεμάχιο.
4. Να οριστεί η περιαστική αμπελουργία και να αναγνωριστεί ως «ηρωική», δίδοντας έτσι προτεραιότητα σε άδειες φύτευσεις και προγράμματα επενδύσεων  (με χρηματοδότηση 60 %) και ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία.
5. Να διευκολυνθεί από άποψη γραφειοκρατίας η διαχείριση οινοτουριστικής μονάδας σε περιαστική περιοχή
6. Να υπάρξει (σε νομοθετικό αλλά και σε οικονομικό επίπεδο) η επεξεργασία ενός μοντέλου διαχείρισης του αστικού οινοποιείου (urban winery) με γνώμονα τη βιωσιμότητα (χρήση νερού και φυτοφαρμάκων, θόρυβος, ασφαλιστικό καθεστώς εργατών γης και οινοποιείου)
7. Να επανέλθει η ΑΓΡΟΓΗ, αλλά με διαφάνεια στη λειτουργία της ως εταιρία του δημοσίου, και με υποχρεωτική την ενημέρωσή της επί ποινή ακυρότητας της αγοραπωλησίας αμπελουργικής γης, προκειμένου να μπορεί να ασκήσει δικαίωμα προτίμησης και να αγοράσει το προς πώληση αγροτεμάχιο στην τιμή μέσης αγοράς και να το μεταπωλήσει σε γειτονική εκμετάλλευση στη λογική της βιωσιμότητας των υφιστάμενων εκμεταλλεύσεων.
8. Να αναγνωριστεί ο κρίσιμος ρόλος των αναγνωρισμένων ομάδων παραγωγών (σύμφωνα με το άρθρο 33 του νέου Κανονισμού (ΕΕ) 2024/1143) προκειμένου μπορούν να παρέμβουν σε διοικητικές διαδικασίες αλλά και δικαστικά σε περιπτώσεις χρήσεων γης που δύνανται να βλάψουν την ζώνη παραγωγής ΠΟΠ ή ΠΓΕ (λατομεία, χωματερές, αιολικά πάρκα…) ενώ θα πρέπει να μπορούν να παρέμβουν στην διαχείριση των νέων φυτεύσεων (έκταση, ποικιλίες κλπ) με βάση τη βιωσιμότητα της περιοχής.
9. Να δοθούν κίνητρα φορολογικού χαρακτήρα προκειμένου να καταπολεμηθεί η περαιτέρω κατάτμηση του αγροτικού κλήρου, κατά τα πρότυπα του γαλλικού Pacte Dutreil του 2003. Ειδικότερα, να προβλέπεται απαλλαγή φόρου μεταβίβασης (από δωρεά ή κληρονομία) εφόσον ο δικαιούχος διατηρήσει για χρονικό διάστημα 10 ετών ακέραια την αγροτική γη και εφόσον είναι κατά κύρια απασχόληση αγρότης, αμπελουργός ή οινοποιός.

Αναγκαιότητα θέσπισης καθεστώτος αναγνωρισμένων ομάδων παραγωγών για του οίνους ΠΟΠ/ΠΓΕ

ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠ’ ΟΨΙΝ:

• ότι οι αναγνωρισμένες ομάδες παραγωγών αποτελούν πάγιο αίτημα του αμπελοοινικού, και όχι μόνο, κλάδου τα τελευταία τουλάχιστον 20 χρόνια,
• ότι πολλές ΠΟΠ έχουν δημιουργήσει προστιθέμενη αξία για τους οίνους και έχουν προχωρήσει μάλιστα σε δημιουργία τοπικών συμβουλίων τα οποία ωστόσο λειτουργούν με περιορισμένες αρμοδιότητες, περιμένοντας την θέση σε εφαρμογή του κανονιστικού πλαισίου για τις ομάδες διαχείρισης και προστασίας των ΠΟΠ
• ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως των ΠΓΕ «Μακεδονία», «Θράκη» και «Αιγαίο Πέλαγος», η ενίσχυση των συλλογικών δράσεων έχει εθνική σημασία.
• ότι το κρασί συνδέεται με μια σύνθετη παραγωγική και μεταποιητική διαδικασία, όπου οι εμπλεκόμενοι οικονομικοί παράγοντες είναι πολλοί (αμπελουργοί, οινοποιοί, εμφιαλωτές, διανομείς) και ποικίλουν ως προς την οικονομική τους ταυτότητα (μικροί ή μεσαίου μεγέθους αμπελουργοί, αμπελουργοί-οινοποιοί, « κτήματα », μεταποιητές, οινοβιομηχανίες…) γεγονός που καθιστά αδήριτη την ανάγκη συλλογικής έκφρασης και αναζήτησης κοινών συνιστωσών για την ανάπτυξη και την δημιουργία προστιθέμενης αξίας σε τοπικό επίπεδο.
• ότι το κρασί βρίσκεται στην πρώτη γραμμή καινοτομίας σε ό,τι αφορά στην προβολή και προώθηση των προϊόντων, τον εναλλακτικό τουρισμό ή ακόμα την εφαρμογή πρωτότυπων επιστημονικών μεθόδων παραγωγής, που με την σειρά τους απαιτούν την δυνατότητα ανάπτυξης συλλογικών δράσεων σε τοπικό επίπεδο.
• ότι η διαφύλαξη της ιδιαίτερης ταυτότητας των οίνων ΠΟΠ/ΠΓΕ ή ακόμα η εξέλιξη της (εν όψει και της κλιματικής αλλαγής) καθιστούν αναγκαία την δυνατότητα των τοπικών δικτύων παραγωγών να μπορούν να ενεργήσουν εντός καθορισμένου θεσμικού πλαισίου και να επεξεργαστούν σχέδια τροποποίησης τεχνικών φακέλων,
• ότι σε όλα τα υπόλοιπα αμπελοοινικά κράτη της Ε.Ε. (και όχι μόνο εκείνα με την ισχυρή οινική παρουσία στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, ήτοι η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, αλλά χώρες όπως η Πορτογαλία, η Αυστρία, ακόμα και η Ρουμανία), έχουν αναπτύξει αντίστοιχα θεσμικά μοντέλα τοπικού χαρακτήρα, δίδοντας έτσι ώθηση στην καινοτόμο παραγωγή, την προβολή της αντίστοιχης ΠΟΠ ή ΠΓΕ και την (νομική και οικονομική) προστασία του ονόματος της περιοχής και, συνεπώς, η αποστέρηση μιας τέτοιας θεσμικής δυνατότητας από την ελληνική οινοποιία, την καταδικάζει στο να παραμείνει, από θεσμικής άποψης, ως κλάδος « β΄ κατηγορίας » σε ένα έντονα ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό περιβάλλον,
• ότι πολλές δυναμικές ζώνες παραγωγής οίνων ΠΟΠ σε όλη την Ελλάδα, θέλουν να λάβουν την σχετική θεσμική υπόσταση (Νεμέα, Νάουσα, Σαντορίνη, Τύρναβος, Δράμα…),
• ότι Ο Σ.Ε.Ο. έχει επανειλημμένα υποβάλει συγκεκριμένη πρόταση υπουργικής απόφασης η οποία είχε μείνει στο στάδιο της επεξεργασίας από τις υπηρεσίες του Υπουργείου,
• ότι το άρθρο 33 του νέου Κανονισμού (ΕΕ) 2024/1143) προβλέπει την ευχέρεια των κρατών μελών, να αναγνωρίσουν τον κρίσιμο ρόλος των αναγνωρισμένων ομάδων παραγωγών για τα προϊόντα ΠΟΠ/ΠΓΕ,

ΚΑΛΕΙ

ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ, ΝΑ ΠΡΑΞΕΙ ΑΡΜΟΔΙΩΣ ΤΑ ΔΕΟΝΤΑ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ:

1. να θεσπιστεί άμεσα η δυνατότητα αναγνωρισμένων ομάδων παραγωγών για τον αμπελοοινικό τομέα, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 33 του Κανονισμού (ΕΕ) 2024/1143),
2. η απαιτούμενη αντιπροσωπευτικότητα τέτοιων ομάδων να λαμβάνει υπόψη της τις ιδιαιτερότητες του εθνικού αμπελοοοινικού κόσμου και ιδίως τον κατακερματισμό αυτού. Ως εκ τούτου, οι ομάδες να μπορούν να αναγνωρίζονται εφόσον τουλάχιστον 1/3 των παραγωγών του συγκεκριμένου προϊόντος είναι μέλη και ταυτόχρονα παράγουν τουλάχιστον τα 2/3 του όγκου της εμπορεύσιμης παραγωγής του οίνου ΠΟΠ ή ΠΓΕ,
3. μια ομάδα παραγωγών να μπορεί να αναγνωριστεί για περισσότερες ΠΟΠ ή ΠΓΕ οίνου με αλληλοκαλυπτόμενες ζώνες παραγωγής, εφόσον ικανοποιούν τα κριτήρια της αντιπροσωπευτικότητας,
4. οι αναγνωρισμένες ομάδες παραγωγών να μπορούν να ασκούν το σύνολο των  δραστηριότητων που προβλέπονται στον Κανονισμό (ΕΕ) 2024/1143,
5. για  θέματα που αφορούν στην προστασία και στη συμμόρφωση με τις προδιαγραφές του προϊόντος, οι αναγνωρισμένες ομάδες να μπορούν να διαθέτουν δικούς τους ελεγκτές, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν και αυτοί εσωτερικούς ελέγχους στην παραγωγή, μεταποίηση, συσκευασία και διακίνηση του συγκεκριμένου ΠΟΠ/ΠΓΕ,
6. η χρηματοδότηση των αναγνωρισμένων ομάδων να εξασφαλίζεται με τη θέσπιση υποχρεωτικής εισφοράς, βεβαιούμενης από το δημόσιο ταμείο και καταβαλλόμενης απευθείας στην ομάδα παραγωγών, υπολογιζόμενης με βάση τον όγκο του παραγόμενου προϊόντος ΠΟΠ/ΠΓΕ, την οποία να καταβάλει το σύνολο των παραγωγών του προϊόντος ΠΟΠ/ΠΓΕ (ακόμα και αν δεν είναι μέλη της ομάδας)

Θέσπιση Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την Βιωσιμότητα του Ελληνικού Αμπελώνα σε συνθήκες κλιματικής κρίσης

ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠ’ ΟΨΙΝ:

• την υπαρξιακή διάσταση της κλιματικής κρίσης για το μέλλον του ελληνικού αμπελώνα,
• την αναγκαιότητα γενναίων και ολιστικών μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης,
• την περίπτωση του κρητικού αμπελώνα, ο οποίος βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της κλιματικής κρίσης και πρέπει να αποτελέσει ζώνη προτεραιότητας ενός Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την Βιωσιμότητα του Ελληνικού Αμπελώνα σε συνθήκες κλιματικής κρίσης,
• τα συμπεράσματα των συνεδρίων που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου στις 15 Ιουνίου 2024 στην Αθήνα, και σήμερα, στο Ηράκλειο, με θέμα την Βιωσιμότητα του ελληνικού αμπελώνα σε συνθήκες κλιματικής κρίσης,

ΚΑΛΕΙ ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ,  KΑΙ ΚΑΘΕ ΣΥΝΑΡΜΟΔΙΟ ΥΠΟΥΡΓΟ ΝΑ ΠΡΑΞΟΥΝ ΑΡΜΟΔΙΩΣ ΤΑ ΔΕΟΝΤΑ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ:

1. να αναγνωριστούν οι υδάτινοι πόροι ως εθνικό κεφάλαιο και να διασωθεί το απόθεμα υδάτων μέσω των κατάλληλων έργων ενώ για την αμπελουργία η διαχείριση νερού να ρυθμιστεί νομοθετικά με γνώμονα τη λελογισμένη χρήση,
2. να προχωρήσει άμεσα η αναγνώριση της ελληνικής επικράτειας ως ενιαίο αμπελουργικό διαμέρισμα, προκειμένου να διευκολυνθεί η ανανέωση και προσαρμογή του οινικού δυναμικού της Χώρας, με σεβασμό στην ιδιαίτερη ταυτότητα ζωνών ΠΟΠ/ΠΓΕ και σύμφωνα με τη βούληση των παραγωγών,
3. να αναμορφωθεί το υπάρχον εθνικό καθεστώς χορήγησης νέων αδειών φύτευσης αμπέλου στην κατεύθυνση της προτεραιότητας στις βιώσιμες αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις (από οικονομικής και περιβαλλοντικής άποψης),
4. να επιτραπεί η μετατροπή όλων των ανενεργών δικαιωμάτων φύτευσης από το 2013 σε άδειες φύτευσης με προτεραιότητα στα αμπελοτεμάχια που κατόπιν εμπεριστατωμένης επιστημονικής μελέτης μπορούν να λειτουργήσουν ως αντιπυρικές ζώνες με ταυτόχρονη πλήρη κρατική ασφαλιστική κάλυψη κινδύνου,
5. να επιτραπεί, κατόπιν σχετικής διαπραγμάτευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε συντονισμό με άλλα κράτη του ευρωπαϊκού Νότου, η δυνατότητα μεταφοράς των δικαιωμάτων φύτευσης μιας εκμετάλλευσης σε πιο κατάλληλες περιοχές για αμπελοκαλλιέργεια εντός της ίδιας ζώνης ΠΟΠ/ΠΓΕ, ενώ το κόστος για τη νέα φύτευση να εντάσσεται στην αναδιάρθωση αμπελώνων, η οποία θα πρέπει να ενισχυθεί γενναία από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε.,
6. να δημιουργηθεί Εθνικό Ταμείο Ανακούφισης του Πρωτογενούς Τομέα από φυσικές καταστροφές,
7. να δοθεί προτεραιότητα οριζόντια στις επενδύσεις (με χρηματοδότηση τουλάχιστον 75 % και το υπόλοιπο με άτοκο δάνειο) που δίδουν έμφαση στη βιωσιμότητα, την περιβαλλοντική προστασία, την μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος,
8. να προχωρήσει η θέσπιση συστήματος αναγνωρισμένων ομάδων παραγωγών για οίνους ΠΟΠ/ΠΓΕ με ουσιαστικές ρυθμιστικές αρμοδιότητες και υπό κρατική εποπτεία προκειμένου να υπάρξουν τοπικές δράσεις για την κλιματική μετάβαση του αμπελοοινικού κλάδου,
9. να εκσυγχρονιστούν οι τεχνικοί φάκελοι των οίνων ΠΟΠ/ΠΓΕ, με πρωτοβουλία μεν του αναγνωρισμένων ομάδων παραγωγών αλλά με τρόπο συντονισμένο, προκειμένου να υπάρξει μεγαλύτερη ευελιξία στους κανόνες διαχείρισης του αμπελώνα (στρεμματική απόδοση, μεταφερόμενα αποθέματα οίνου) και να ενταχθούν ρήτρες βιωσιμότητας στην διαδικασία παραγωγής οίνων με ΠΟΠ/ΠΓΕ,
10. να αναγνωριστεί ειδικό νομικό καθεστώς για τις δεντροστοιχίες, θαμνώδεις εκτάσεις που έχουν τεθεί ή διατηρηθεί εντός ή πλησίον του αμπελώνα (π.χ. πρανή) τα οποία αποδεδειγμένα βοηθούν στην βιοποικιλότητα, την προστασία των εδαφών από τη διάβρωση και την δημιουργία μικροκλίματος, ώστε να μην υπολογίζονται μεν ως αμπελουργική έκταση για τις στρεμματικές αποδόσεις και τις άδειες φύτευσης αλλά ταυτόχρονα να θεωρούνται ως οργανικό μέρος του αμπελώνα (από άποψη χρήσης γης κλπ),
11. να υπάρξει ενίσχυση της εφαρμοσμένης έρευνας γύρω από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και την αντιμετώπισή του αλλά με συντονισμό, διάχυση και συζήτηση των αποτελεσμάτων της έρευνας, τα οποία θα πρέπει να είναι ελεύθερα δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας και λοιπών περιοριστικών δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας,
12. να ενισχυθεί η κατάρτιση των αμπελουργών με εθνικά προγράμματα εκμάθησης βιώσιμων αμπελουργικών πρακτικών,
13. να δοθούν φορολογικά κίνητρα (απαλλαγή από ΕΝΦΙΑ, μείωση φόρου εισοδήματος) για τους αμπελουργούς που εντάσσονται σε προγράμματα προστασίας και αναγέννησης του εδάφους, με σαφή καθορισμό βεβαίως των προϋποθέσεων.