Οι βροχοπτώσεις στη διάρκεια του έτους μειώνονται, το εύρος στην περίοδο τους (Σεπτέμβριος – Απρίλιος) συμπιέζεται όλο και περισσότερο, ενώ παράλληλα και η ένταση των βροχών (mm/24ωρο) αυξάνει τα μεγέθη της σε βάθος χρόνου.
Από την άλλη πλευρά οι θερμοκρασίες που καταγράφονται έχουν ανοδική τάση σε όλη την περίοδο του έτους αποσυντονίζοντας το βιολογικό ρολόι των καλλιεργειών και κυρίως των πολυετών (αμπέλι & ελιά) που σημειώνουν μείωση των στρεμματικών αποδόσεων. Τη σκυτάλη παίρνει η αγορά που αφουγκράζεται την ανισορροπία στην προσφορά και ζήτηση πρώτων υλών και μεταποιημένων προιόντων αυξάνοντας τα κόστη και μειώνοντας τα κέρδη με κίνδυνο η οικονομία στον πρωτογενή τομέα των νησιών να καταρρεύσει, προκαλώντας παράλληλα ανυπολόγιστες ζημιές στο εύθραυστο περιβάλλον των νησιωτικών περιοχών.
Κάπως έτσι ξεκίνησε και η κουβέντα για το νερό και τη χρήση του, ακόμη και σε καλλιέργειες που μέχρι σήμερα ευδοκιμούσαν σε πλέον ξηροθερμικές συνθήκες, με ικανοποιητικές στρεμματικές αποδόσεις και με έμφαση στην ποιότητα καρπού και τελικού προιόντος στα χέρια του καταναλωτή. Και η κουβέντα έφερε ερωτήματα, πολλά από τα οποία είναι πολύ δύσκολο να απαντηθούν εάν πίσω τους δεν υπάρχει έρευνα που να υποστηρίζει τις απαντήσεις. Πού θα βρεθεί το νερό στα νησιά την ώρα που δεν φτάνει για τους κατοίκους και τη βιομηχανία του τουρισμού; Μπορούν οι μονάδες αφαλάτωσης να ανταποκριθούν σε μία συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση και αν μπορεί να νερό αυτό να χρησιμοποιηθεί για άρδευση; Και αν βρεθεί το νερό με κάποιο τρόπο, από αφαλάτωση, από γεωτρήσεις ή από πηγάδια και λιμνοδεξαμενές, πότε και πως θα το χρησιμοποιήσω; Μπορώ να υιοθετήσω πρόγραμμα ορθής διαχείρισης και εξοικονόμησης τω υδάτινων πόρων της περιοχής; Και τελικά μπορεί το νερό από μόνο του να αντιστρέψει τις συνθήκες ή θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και άλλοι παράγοντες που συνηγορούν, όπως είναι η ισορροπία του εδάφους και το ανθρώπινο δυναμικό που γίνεται όλο και πιο δυσεύρετο στα νησιά που επικεντρώνουν το οικονομικό ενδιαφέρον των κατοίκων σε άλλες πιο προσοδοφόρες δραστηριότητες;
Αναζητώντας απαντήσεις στα ερωτήματα
Για τη Σαντορίνη το κουβάρι ανέλαβε να ξετυλίξει ο νεοσύστατος Σύνδεσμος των Οινοποιών Σαντορίνης, ο οποίος ψυχανεμίζεται τα χειρότερα και επικεντρώνεται στο έργο. Είναι κοινά αποδεκτό στα μέλη του ότι έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος και θέματα που θα έπρεπε να έχουν πέσει στο τραπέζι εδώ και τουλάχιστον πέντε χρόνια έρχονται σήμερα να ζητήσουν λύσεις για το χθες.
Στα τέλη του δεύτερου 10ήμερου του περασμένου Νοέμβρη ο Σύνδεσμος Οινοποιών Σαντορίνης ΑΜΚΕ πραγματοποίησε την πρώτη του μεγάλη εκδήλωση με θέμα το νερό της άρδευσης, ποιες οι «πηγές» σε ένα άνυδρο και απομακρυσμένο νησί όπως είναι η Σαντορίνη και πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί ορθολογικά σε μία ξηρική καλλιέργεια όπως είναι ο τοπικός αμπελώνας.
Την οργάνωση της εκδήλωσης ανέλαβε η ομάδα του Συνδέσμου με την κωδική ονομασία Σ.Ο.Σ. για το ΝΕΡΟ. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι ο σημαντικότατος αυτός πόρος που ονομάζεται «νερό», αποτελεί έναν πολύτιμο αλλά και εύθραυστο κρίκο που συνδέει το περιβάλλον, το τοπικό ευάλωτο οικοσύστημα και την ανθρώπινη δραστηριότητα. Η εξασφάλιση του υδατικού δυναμικού καθώς και η ορθολογική διαχείρισή του στον πρωτογενή τομέα αποτέλεσαν τον βασικό άξονα στην εν λόγω ημερίδα.
Οι εισηγήσεις των ομιλητών και η θεματολογία που αναφέρεται αμέσως παρακάτω είχε στόχο να ενημερώσει το ακροατήριο αλλά και να παρουσιάσει εφαρμοσμένες δράσεις, που αν κανείς τις προσαρμόσει σε τοπικό επίπεδο, θα αρχίσει να αποκομίζει τα πρώτα οφέλη.
■Νίκος Νικολαϊδης, Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Υδρογεωχημική Μηχανική και Αποκατάσταση Εδαφών
«Άρδευση Θηραϊκού Αμπελώνα υπό το πρίσμα της Κλιματικής Αλλαγής» ■Στέλιος Ταμβακίδης, Προιστάμενος Διεύθυνσης Υδάτων Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας «Το θεσμικό πλαίσιο για την δημιουργία Συλλογικών Αρδευτικών Δικτυών και η Αξιοποίηση του
Ανακυκλωμένου νερού ως εναλλακτικού υδατικού πόρου»
■Τάσος Μητσόπουλος, Γεωπόνος, Μηχανικός Περιβάλλοντος, Αναλυτής πληροφοριακών συστημάτων «Κλιματική Αλλαγή & Αγροτικός τομέας – Λύσεις Οργάνωσης και Χρηματοδότησης»
Τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την εκδήλωση, ήταν πολυποίκιλα:
■Το νερό είναι ο πιο βασικός και κρίσιμος παράγοντας για τις τοπικές καλλιέργειες και την κτηνοτροφία στις Κυκλάδες. Πρόσφατα οι ανάγκες καλύπτονταν σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις βροχοπτώσεις και τα έργα εγγείων βελτιώσεων που αποσκοπούσαν στην εξοικονόμηση των ομβρίων υδάτων. Οι αλλαγές που σημειώνονται στις κλιματολογικές συνθήκες στη 10ετία που διανύουμε, επιβάλλουν την εφαρμογή νέων καινοτόμων μεθόδων στην εξασφάλιση υδάτινων πόρων και στη διαχείρισή τους από τους καλλιεργητές. Η τριτοβάθμια επεξεργασία του νερού που προέρχεται από τους βιολογικούς καθαρισμούς στα νησιά είναι μία βιώσιμη λύση για χρήση στην άρδευση των καλλιεργειών. Η δημιουργία δημοτικών αρδευτικών δικτύων που θα παροχετεύουν το νερό στις περιοχές με ζήτηση, εφαρμόζοντας αυτοματοποιημένα συστήματα παροχής και χρέωσης καταναλώσεων, μπορούν να αποδειχτούν πολύτιμα εργαλεία στο κεφάλαιο των εγγείων βελτιώσεων.
■Για την ανάπτυξη και βιωσιμότητα του πρωτογενή τομέα στα νησιά των Κυκλάδων το νερό δεν αποτελεί τη μοναδική παράμετρο που δύναται να αλλάξει τα δεδομένα. Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συνηγορούν και αλληλεπιδρούν με το νερό, όπως η γονιμότητα των εδαφών και η χρήση εδαφοβελτιωτικών (π.χ. εφαρμογή οργανικής ουσίας).
■Τέλος οι εξίσου πολύτιμοι παραγωγικοί συντελεστές, στην εξίσωση παραγωγή και μεταποίηση είναι το φυτικό κεφάλαιο και ο άνθρωπος. Πολυετείς καλλιέργειες που έχουν ξεπεράσει κατά πολύ το παραγωγικό προσδόκιμο και χρίζουν αναδιάρθρωσης και η εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού σε νέες τεχνολογίες, θα βελτιώσουν την τάση συρρίκνωσης του πρωτογενή τομέα και πιθανόν να την αντιστρέψουν.
Για τον Σύνδεσμο Οινοποιών Σαντορίνης ΑΜΚΕ Ο Πρόεδρος του ΔΣ
