Επιμέλεια: Ηλίας Ανδρεάκης
Όλες οι προαναφερθείσες ποικιλίες ανήκουν στο ευρωπαϊκό οινοστάφυλο Vitis Vinifera, όµως όλες οι νέες ποικιλίες που έρχονται να προσφέρουν µια καινούργια εµπειρία στον παγκόσµιο οίνο, αποτελούν υβριδικές µορφές των ποικιλιών Vinifera µε µέλη άλλων ειδών του γένους Vitis, µε προέλευση από τη Βόρεια Αµερική ή και την Ασία.
Οι αµπελουργοί πειραµατίζονται µε τη διασταύρωση και την παραγωγή υβριδικών αµπελιών εδώ και λίγους αιώνες, ειδικά στη Βόρεια Αµερική.
Στην Ευρώπη, κοντά στο Montpellier, ο Louis Bouscher και ο γιoς του Henri, είχαν ξεκινήσει να πειραµατίζονται πριν από την επιδροµή του εντόµου της φυλλοξήρας που πέρασε στη Γηραιά Ήπειρο από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού και ρήµαξε τους ευρωπαϊκούς αµπελώνες στα τέλη του αιώνα, καθιστώντας ακόµα πιο αναγκαίες τις υβριδικές ποικιλίες.
Η ποικιλία Regent, που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του ’60 στη Γερμανία καταλαμβάνει σήμερα 20.000 στρμ.
Τα αµπέλια Vinifera, που είχαν ήδη υπάρξει θύµατα µυκητιάσεων όπως ο περονόσπορος και το ωίδιο, αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ευπαθή στο έντοµο που διέσχισε µε τα πλοία τον Ατλαντικό. Ίσως θα ήταν πιο λογικό να είχαν αντικατασταθεί από πιο ανθεκτικές ποικιλίες της Βόρειας Αµερικής, όµως µια τέτοια κίνηση δεν θα τύγχανε της εκτίµησης της ευρωπαϊκής βιοµηχανίας οίνου, ειδικά αφού το κρασί που παράγεται από αυτές έχει πολύ διαφορετική γεύση από τον ευρωπαϊκό οίνο, µε ένα ελαφρά άσχηµο άρωµα σαν αυτό από άγριες φράουλες, που µπορεί να βρεθεί σήµερα στο χυµό σταφυλιού American Concord.
Εν τέλει, και όχι χωρίς σηµαντικές αντιπαραθέσεις, βρέθηκε λύση στο πρόβληµα της φυλλοξήρας: Το «µπόλιασµα» των αµπελιών Vinifera σε αµερικανικά υποκείµενα, διατηρώντας τις ευρωπαϊκές γεύσεις και τα χαρακτηριστικά των κρασιών που παράγονταν από αυτές. Από τέτοιου είδους αµπέλια παράγεται και η συντριπτική πλειονότητα των σηµερινών κρασιών.
Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι πρώτοι παραγωγοί υβριδικών ευρωπαϊκών και αµερικανικών ποικιλιών συνήθιζαν να δηµιουργούν οινοστάφυλα για αύξηση της παραγωγικότητας, έναντι της ποιότητας των κρασιών, προσθέτοντας συχνά µια ερυθρή ποικιλία στο γενετικό µείγµα ώστε να αντισταθµίσουν τα λευκό χρώµα του κρασιού που παραγόταν από την κορυφαία ποικιλία της Γαλλίας εκείνη της περιόδου, την Aramon. Αυτό, φυσικά, έδωσε ένα «κακό όνοµα» στα υβριδικά αµπέλια και οι νοµοθεσίες Προστατευόµενης Προέλευσης που ίσχυαν στις αρχές του 20στού αιώνα τις απαγόρευαν ρητά για τα κορυφαία κρασιά. Παράλληλα, η λέξη «hybride» απέκτησε αρνητική χροιά και αποτέλεσε συνώνυµο φθηνού κρασιού που έπιναν οι φτωχοί τον 20στό αιώνα.
Πιασάρικα ονόματα που θυμίζουν ποικιλίες Vinifera επιλέγουν για τις υβριδικές ποικιλίες τους οι Ιταλοί.
Η αλλαγή του αιώνα, όµως, έχει φέρει νέες προκλήσεις και, ελέω της κλιµατικής αλλαγής, έχει αναδείξει νέες περιοχές οινοπαραγωγής. Ο αριθµός των αµπελώνων στην Σκανδιναβία, την Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής σταθερά πολλαπλασιάζεται, όµως, έχουν µια σηµαντικά µικρότερη περίοδο ανάπτυξης από αυτούς του Νότου. Εποµένως, χρειάζονται ποικιλίες που είναι ανθεκτικές σε βαρείς χειµώνες, βλασταίνουν αργότερα και ωριµάζουν νωρίτερα από τις παραδοσιακές ευρωπαϊκές ποικιλίες. Σε αυτή την περίπτωση µπορούν, για παράδειγµα, να φανούν ιδιαίτερα χρήσιµα γονίδια από το είδος αµπελιών Vitis Αmurensis, τα οποία είναι ανθεκτικά στους χειµώνες της Μογγολίας και χρησιµοποιούνται από καλλιεργητές σταφυλιών της Λετονίας.
Η ποικιλία Solaris αναπτύχθηκε το 1975 και καλλιεργείται εκτενώς στα βορειότερα άκρα της Ευρώπης.
Εντούτοις, το κλίµα της Βόρειας Ευρώπης χαρακτηρίζεται από τις βροχές, οι οποίες αυξάνουν δραµατικά των κίνδυνο µυκητιάσεων, συµπεριλαµβανοµένου και του σαπίσµατος, στις οποίες τα οινοστάφυλα είναι επιρρεπείς. Γι’ αυτό και έχουν κάνει την εµφάνιση τους οι πιο σκουρόχρωµες υβριδικές ποικιλίες Rondo και η ακόµα πιο ανθεκτική σε ασθένειες Regent, που αναπτύχθηκαν στη Γερµανία τη δεκαετία του 1960. Πλέον, καλλιεργούνται για την παραγωγή ερυθρών οίνων στην Σκανδιναβία, το Benelux, τη Βρετανία και τη Γερµανία, όπου συναντώνται περίπου 20 χιλιάδες στρέµµατα Regent. Σε µια περίοδο όπου ο καιρός είναι όλο και περισσότερο απρόβλεπτος, και οι καταναλωτές όλο και λιγότερο αποδέχονται τα χηµικά που χρησιµοποιούνται για την αντιµετώπιση των µυκητιάσεων, οι ποικιλίες που διαθέτουν φυσική ανθεκτικότητα στις ασθένειες, απαιτούν λιγότερους ψεκασµούς και λιγότερη δραστηριότητα µε το τρακτέρ φαίνεται να αποτελούν την απάντηση.
Όµως οι νοµοθέτες σε θέµατα κρασιού της ΕΕ είχαν ζητήµατα, καθώς, παρόλο που οι νέες υβριδικές ποικιλίες, που ήταν γνωστές ως «ανθεκτικές σε ασθένειες» (ή PiWis στα γερµανικά), δεν είχαν πια πρόβληµα µε τα αρώµατά τους, οι κανονισµοί έπρεπε να αλλάξουν για να τους επιτραπεί να εγκριθούν για κρασιά προέλευσης.
Παραδείγµατα, που είναι ήδη εξαιρετικά δηµοφιλή στη Σκανδιναβία, περιλαµβάνουν την ποικιλία Phoenix, που καλλιεργείται στη Γερµανία από το 1964 και αποτελεί την πρώτη ποικιλία ανθεκτική σε ασθένειες, που εγκρίθηκε για την παραγωγή ποιοτικού κρασιού το 1992. Επισης η ποικιλία Solaris αναπτύχθηκε το 1975 και καλλιεργείται εκτενώς στα βορειότερα άκρα της Ευρώπης, ενώ η Souvignier Gris, µια υβριδική γερµανική ποικιλία, εδραιώνεται τόσο στη Γερµανία όσο και στη Γαλλία. Υπάρχει, όµως, ακόµα ένα ζήτηµα, ήτοι πώς θα υποδεχθούν οι καταναλωτές όλα αυτά τα νέα ονόµατα υβριδικών ποικιλιών, που σύµφωνα µε ένα νέο βιβλίο από ερευνητές του Bordeaux µε τίτλο «Vignes tolérantes aux maladies fongiques» (Éditions France Agricole, 2024) ξεπερνούν τις 300.
Γι’ αυτόν το λόγο αξίζουν συγχαρητήρια στην Tesco, που τον περασµένο Αύγουστο λάνσαρε το πρώτο της ελαφρύ, φθηνό λευκό κρασί, φτιαγµένο αποκλειστικά από αυτές τις ανθεκτικές σε ασθένειες ποικιλίες. Αµπέλια Floréal είχαν κυκλοφορήσει για εµπορική παραγωγή το 2018 και καλλιεργούνται αυτή τη στιγµή στην κοιλάδα του Λίγηρα και το Languedoc. Το βρετανικό supermarket τόλµησε, µάλιστα, να δώσει στην ετικέτα το όνοµα Tesco Finest Floréal, ενώ τα αµπέλια έχουν δείξει ανθεκτικά όχι µόνο σε δύο επιδηµίες περονόσπορου, αλλά και στη µαύρη σήψη, που αποτελεί µια αξιόλογη απειλή όταν επικρατεί βροχερός καιρός. Όπως αναφέρει εκπρόσωπος της Tesco οι πωλήσεις των Floréal είναι διόλου ευκαταφρόνητες, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «ανυποµονούµε να δούµε το Floréal να συνεχίζει να χτίζει πάνω στην αρχική δηµοφιλία του µε τους καταναλωτές».
Υπάρχουν περιοχές οινοπαραγωγής ανά τον κόσµο, και ιδίως στη Β. Αµερική, όπου οι υβριδικές ποικιλίες καλλιεργούνται επί χρόνια και µε τα ονόµατα των οποίων είναι εξοικειωµένοι οι εγχώριοι πελάτες, ακόµα και αν ενδεχοµένως δεν γνωρίζουν ή αδιαφορούν για το γεγονός ότι είναι υβριδικές. Στα ανατολικά του Καναδά το κλίµα ήταν πολύ πιο ψυχρό από ό,τι σήµερα και υβριδικές ποικιλίες όπως οι Baco Noir, Maréchal Foch και ειδικά η Vidal Blanc αποτελούν σηµείο αναφοράς για αµπελουργούς και λάτρεις του κρασιού. Από την άλλη οι La Crescent, La Crosse, Marquette και η Gewürztraminer-like Traminette, καλλιεργούνται µε επιτυχία στις πολιτείες που βρίσκονται βορειοκεντρικά και είναι ανάρπαστες στις ΗΠΑ. Τέλος, η πολιτεία Virginia έχει τη δική της αξιοσέβαστη και ιστορική ερυθρή υβριδική ποικιλία, Norton, παίρνοντας το όνοµα του ανθρώπου που την ανακάλυψε στο Richmond το 1820. Το υγρό κλίµα της κορυφαίας οινοπαραγωγικής περιοχής της Βραζιλίας, Serra Gaucha, απαιτεί έξυπνη διαχείριση και γι’ αυτό πολλές υβριδικές ποικιλίες όπως οι Lorena, Margot και Moscato Embrapa, που θυµίζουν σε γεύση τα οινοστάφυλα Vinifera, καλλιεργούνται εκεί.
Στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού η υγρασία που επικρατεί το καλοκαίρι στην Ιαπωνία σηµαίνει ότι είναι δύσκολη η ανάπτυξη των αµπελιών Vinifera. Γι’ αυτό και το δηµοφιλές Koshu αποτελεί σχεδόν σίγουρα υβριδική ποικιλία, παρότι το ακριβές γονιδίωµα του δεν είναι επιβεβαιωµένο. Στη Ρωσία και την Κριµαία οι πολύ ψυχροί χειµώνες έχουν ωθήσει τους αµπελουργούς στις υβριδικές ποικιλίες εδώ και πολλά χρόνια.
Η Tesco τον περασμένο Αύγουστο λάνσαρε το πρώτο της κρασί από υβριδική ποικιλία.
Μέχρι προσφάτως, οι νέες ποικιλίες στη Γαλλία ειδικά από το Montpellier και το Bordeaux ήταν ως επί το πλείστoν διασταυρώσεις Vinifera, όπως Caladoc και Marselan παρά υβριδικές ποικιλίες από δύο διαφορετικά είδη. Οι Γάλλοι αµπελουργοί βρίσκονται ακόµα αρκετά πίσω ως προς την ανάπτυξη ποικιλιών ανθεκτικών στις ασθένειες και αυτήν τη στιγµή µόνο οι Floréal, Voltis, Selenor και Opalor έχουν εγκριθεί για την παραγωγή λευκού κρασιού και οι Artaban, Vidoc, Coliris, Lilaro και Sirano για κόκκινα κρασιά. Άξιο αναφοράς είναι ότι τα ονόµατα των συγκεκριµένων ποικιλιών δεν έχουν σχέση µε άλλες γνωστές ποικιλίες, καθώς φηµολογείται ότι οι Γάλλοι «σνοµπ» αποφεύγουν να βαφτίσουν κάθε νέα ποικιλία από κάποιο γνωστό σταφύλι, ανεξαιρέτως του κατά πόσο σχετίζονται.
Οι Ιταλοί, από την άλλη, είναι πολύ πιο δηµιουργικοί και φιλικοί προς του πελάτες. Το δηµοφιλές φυτώριο Rauscedo στη βορειο-ανατολική Ιταλία αναπτύσσει ενεργά αµπέλια ανθεκτικά σε ασθένειες, τα οποία αποκαλεί µε κατοχυρωµένα ονόµατα Cabernet Cortis, Pinot Kors και Sauvignon Nepis (η τελευταία εξεταζόταν και στη Νέα Ζηλανδία από την Cloudy Βay), µε όλα τα ονόµατα να σχετίζονται µε γνωστές ποικιλίες Vinifera που έχουν υβριδοποιηθεί. Οι εν λόγω ονοµασίες είναι δεδοµένα πιο «πιασάρικες» στους παραδοσιακούς λάτρεις του κρασιού απ’ ό,τι οι αντίστοιχες γαλλικές, που πιο πολύ παραπέµπουν σε φάρµακα παρά σε ετικέτες οίνου.
Σε αµπελώνες στο ψυχρό, βροχώδες κλίµα της ∆ανίας πρόσφατα είδαµε αµπέλια Vinifera Riesling να έχουν κιτρινίσει και να είναι αδύναµα, ενώ στη διπλανή σειρά τα υβριδικά Phoenix ακµάζανε και ήταν υγιή µε έντονο πράσινο χρώµα. Ο αµπελουργός του οινοποιείου Kelleris, Soren Hartvig Jensen, αναφέρει ότι τα Solaris ήδη δείχνουν επιρρεπή σε µυκητιάσεις και τονίζει την ανάγκη για την ανάπτυξη ακόµα πιο ανθεκτικών ποικιλιών. Σύµφωνα µε τον Jensen, αυτή τη στιγµή στη ∆ανία ερευνούν 40 νέες ποικιλίες και στη διάρκεια της επόµενης δεκαετίας θα επιλέξουν µεταξύ αυτών που ανθίζουν καλύτερα και παράγουν το καλύτερο κρασί.
Ανάπτυξη βλέπει η Jancis Robinson MW
Οι πληροφορίες για το παρόν άρθρο προέρχονται από σχετικό πόνηµα της Jancis Robinson ΜW δηµοσιευµένο στο JancisRobinson.com και τους Financial Times. Υπενθυµίζεται ότι η Jancis Robinson MW έχει ψηφιστεί σε πολλές χώρες ως ο πιο επιδραστικός κριτικός οίνου στον κόσµο, αν και η ίδια περιγράφει τον εαυτό της ως συγγραφέα οίνου. Το 2000 ίδρυσε το JancisRobinson.com.
Παρόλο που οι νέες υβριδικές ποικιλίες, που ήταν γνωστές ως «ανθεκτικές σε ασθένειες» (ή PiWis στα γερµανικά), δεν είχαν πια πρόβληµα µε τα αρώµατά τους, οι νοµοθέτες του κρασιού έπρεπε να αλλάξουν τους κανονισµούς για να επιτραπεί να εγκριθούν για κρασιά προέλευσης
