Ίσως από τις πιο ουσιαστικές και καίριες ομιλίες ήταν αυτή του αντιπροέδρου της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Αμπέλου και Οίνου, Κώστα Ευσταθίου, στο πρόσφατο διήμερο αμπελουργικό συνέδριο των Ιωαννίνων (23-24/5) που περιέγραψε τους όρους και τις προϋποθέσεις για την δημιουργία ενός στρατηγικού σχεδίου που στο τέλος της ημέρας θα απαντά στο ερώτημα εάν η καλλιέργεια αμπελιού στη χώρα μας είναι βιώσιμη ή όχι, και υπό ποιες προϋποθέσεις.
Κατά τον ίδιο, η εκπόνηση ενός στρατηγικού σχεδίου για την αμπελοκαλλιέργεια θα πρέπει:
- να λαμβάνει υπ’ όψιν την υφιστάμενη κατάσταση,
- τις ιδιαιτερότητες της χώρας,
- τα οικονομικά δεδομένα (κόστος καλλιέργειας, κόστος απόκτησης γης),
- τον πλούτο των γηγενών ποικιλιών,
- την αλλαγή στο κλίμα,
- τις διεθνείς εξελίξεις και
- θα απαντάει σε μια σειρά ζητημάτων, όπως: πόσα στρέμματα χρειαζόμαστε, πόσους αμπελουργούς, συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών, ποιες ποικιλίες και σε ποιες περιοχές, θέλουμε αμπελουργούς – αμπελουργούς οινοποιούς – αμπελουργούς οινοποιούς ξενοδόχους;
«Συνήθως στα συνέδρια γίνονται συζητήσεις για τις εξελίξεις στην τεχνολογία, την επιστήμη, τους νέους τρόπους παραγωγής. Εμείς αντίθετα βρισκόμαστε στη δύσκολη θέση να πρέπει να μιλήσουμε για βιωσιμότητα-ανταγωνιστικότητα της ελληνικής αμπελουργίας και να αναζητήσουμε την κατάλληλη πρόταση προς τους νέους που θέλουν να ασχοληθούν ή ήδη ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα, ώστε να έχουν ένα καλό επίπεδο ζωής και να μην εγκλωβιστούν σε επιλογές χωρίς μέλλον.», είπε στο ξεκίνημα της ομιλίας του, ο Κώστας Ευσταθίου.
Ξεφυλλίστε και κατεβάστε σε υψηλή ανάλυση το τεύχος 39 του Winetrails
Αναλυτικά η παρέμβαση αντιπροέδρου ΕΔΟΑΟ, Κώστα Ευσταθίου
Με καθυστέρηση 18 ετών (από το αντίστοιχο συνέδριο από το οποίο προέκυψε το στρατηγικό σχέδιο για το marketing του Ελληνικού κρασιού), διοργανώνεται το αντίστοιχο συνέδριο για το αμπέλι, παρ’ ότι μάλλον θα έπρεπε να είχε προηγηθεί. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ανθρώπους που προσπάθησαν πάρα πολύ για την υλοποίηση αυτού του συνεδρίου, όχι μόνο γιατί η διοργάνωση από μόνη της είναι ένα απαιτητικό έργο, αλλά και γιατί ξεπέρασαν αρκετές δυσκολίες με μοναδικό κίνητρο την αγάπη τους για την αμπελουργία και την ανησυχία τους για το αύριο του κλάδου.
Σκοπός / Αποδέκτες
Συνήθως στα συνέδρια γίνονται συζητήσεις για τις εξελίξεις στην τεχνολογία, την επιστήμη, τους νέους τρόπους παραγωγής. Εμείς αντίθετα βρισκόμαστε στη δύσκολη θέση να πρέπει να μιλήσουμε για βιωσιμότητα-ανταγωνιστικότητα της ελληνικής αμπελουργίας και να αναζητήσουμε την κατάλληλη πρόταση προς τους νέους που θέλουν να ασχοληθούν ή ήδη ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα, ώστε να έχουν ένα καλό επίπεδο ζωής και να μην εγκλωβιστούν σε επιλογές χωρίς μέλλον.
Βιωσιμότητα
Η βιωσιμότητα μίας επιχείρησης, γιατί και η αγροτική παραγωγή επιχείρηση είναι, μετριέται από τη δυνατότητα της να λειτουργεί σε έναν χρονικό ορίζοντα παράγοντας κερδοφόρα αποτελέσματα σε αντίθετη περίπτωση είναι hobby.
Για αυτό νομίζω ότι ήρθε η ώρα να δούμε την αλήθεια κατάματα, να μην παρασυρθούμε από εφήμερες επιδιώξεις και προσωπικά οφέλη και να προχωρήσουμε με σχέδιο που θα δώσει προοπτική στον κλάδο.
Ποιοι λοιπόν είναι οι όροι και οι προϋποθέσεις για την ανταγωνιστικότητα και την βιωσιμότητα της αμπελοκαλλιέργειας στην Ελλάδα;
Βασικός όρος και απαραίτητη προϋπόθεση η καταγραφή της πραγματικότητας
Αμπελοκαλλιέργεια
Κοιτάζοντας τα στοιχεία των δηλώσεων συγκομιδής, των δηλώσεων παραγωγής, του ΟΠΕΚΕΠΕ και του Αμπελουργικού Μητρώου μόνο χαρούμενοι για το μέλλον δεν μπορούμε να είμαστε. Οι αποκλίσεις μεταξύ τους είναι τεράστιες (289.000, 380.000, 640.000) πράγμα που σημαίνει ότι :
- Εάν λάβουμε υπ’ όψιν την διαφορά των στρεμμάτων μεταξύ ΕΑΕ και δηλώσεων συγκομιδής τότε ή παραοικονομία είναι τεράστια, ή δεν συμφέρει η καλλιέργεια αμπελιού και τα δηλώνουμε μόνο για το 50αρικο της επιδότησης!!
- Εθελοτυφλούμε επιμένοντας να χρησιμοποιούμε λανθασμένα στοιχεία (αναφέρομαι στην διαφορά μεταξύ Αμπελουργικού Μητρώου και ΕΑΕ) γιατί αυτό μας εξυπηρετεί εφήμερα.
- Δεν ξέρουμε την πραγματικότητα ή δεν την αποδεχόμαστε; Κάποια στιγμή αργά ή γρήγορα θα την αντιμετωπίσουμε και τότε θα είμαστε σε χειρότερη θέση.
- Γραφειοκρατία
- Η γραφειοκρατία, η έλλειψη προσωπικού, η αλλαγή πολιτικής κάθε φορά που αλλάζει η πολιτική ηγεσία, δεν βοηθάει στην ανάπτυξη κανενός κλάδου.
- Είναι π.χ λογικό το 2024 που έχουμε τη δυνατότητα από δορυφόρο να δούμε μια καρφίτσα στο έδαφος, να πρέπει για την αναδιάρθρωση αμπελώνα να πηγαίνουμε μαζί με τον γεωπόνο της ΔΑΟΚ και με ένα gps στο χέρι να μετράμε την περίμετρο και την έκταση ενώ το έχουμε δηλώσει στο Ενιαία Δήλωση Εκμετάλλευσης του ΟΠΕΚΕΠΕ;
- Είναι λογικό να χρειάζονται 8 μήνες για να ολοκληρωθεί η διαδικασία αναδιαρθρώσεων ή νέων φυτεύσεων και να ζητούνται από τους παραγωγούς να προσκομίσουν στοιχεία που ήδη έχει το Υπουργείο;
Έλλειψη Ελέγχων
- Οι έλεγχοι για την εφαρμογή της νομοθεσίας είναι στην ουσία ελάχιστοι και ουσιαστικά γίνονται κατόπιν καταγγελιών !!
- Επαφίεται στον πατριωτισμό του αμπελουργού και του οινοποιού η τήρηση ή όχι των κανόνων και όπως πολύ καλά γνωρίζουμε δεν είναι όλοι άγγελοι σε αυτό τον κόσμο. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι λίγοι που κοιτάζουν μόνο το προσωπικό ευκαιριακό τους συμφέρον να δημιουργούν μεγάλο πρόβλημα στον κλάδο.
- Έτσι έχει δημιουργηθεί μια κουλτούρα ατιμωρησίας ,που εν τέλει βλάπτει την αξιοπιστία του κρασιού, αφού δίνεται το δικαίωμα να αμφισβητούνται όλες οι διαδικασίες πιστοποίησης (ειδικά στους ΠΟΠ και στους ΠΓΕ), παροχής δικαιωμάτων φύτευσης και ούτω καθ’ εξής.
- Η χρήση νέων τεχνολογιών ώστε να βοηθήσει τις υπηρεσίες να κάνουν στοχευμένους ελέγχους που ακριβώς βρίσκεται; Ενδιαφέρον θα είχε να βλέπαμε πχ τα 240.000 στρ που υπάρχουν στο μητρώο και δεν δηλώνονται στον ΟΠΕΚΕΠΕ ως οινοποιήσιμα μήπως δηλώνουν κάποια άλλη καλλιέργεια;
- Θεωρούμε λογικό και αποδεκτό στις δηλώσεις συγκομιδής ποικιλία σε συγκεκριμένη περιοχή όπου η τυπική της παραγωγή είναι πάνω από 1500 κιλά / στρέμμα να δηλώνει κατά ΜΟ κάτω από 1200 κάθε χρόνο;
- Θεωρούμε λογικό και αποδεκτό να πωλείται ΠΟΠ εμφιαλωμένο με 1,69€ η φιάλη σε ράφι S/M ενώ η μέση τιμή αγορά της πρώτης ύλης δεν δικαιολογεί τέτοια τιμή;
- Αμπελουργός, οινοποιός, αγορά είναι συγκοινωνούντα δοχεία, είναι το σπίτι μας και εάν δεν είναι νοικοκυρεμένο, αυτό μεταφέρεται από το προϊόν στους καταναλωτές στην Ελλάδα και στις διεθνείς αγορές.
Κατακερματισμός του κλήρου
Ο κατακερματισμός του κλήρου είναι ένας ακόμα παράγοντας που οδηγεί στην εγκατάλειψη των καλλιεργειών οπότε και στην απώλεια των αδειών φύτευσης.
Επίσης δεν υπάρχουν σε όλες οι περιοχές εκτάσεις ικανές να ζήσουν μια οικογένεια μόνο από την αμπελοκαλλιέργεια.
Το 50% της παραγωγής προέρχεται από ετεροεπαγγελματίες οι οποίοι δεν είναι γιατροί και δικηγόροι, όπως πολλές φορές ειρωνικά λέγεται, αλλά άνθρωποι οι οποίοι αναγκάστηκαν να κάνουν δύο δουλειές για να τα βγάλουν πέρα.
Κλιματική αλλαγή
Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και το βλέπουμε σε όλες τις περιοχές της χώρας, οι απαιτήσεις σε άρδευση αυξάνονται, συνθήκες που ίσχυαν σε χαμηλότερα υψόμετρα τώρα ισχύουν σε ποιο ορεινά.(μεγαλύτερα υψόμετρα)
Οι απαιτήσεις της αγοράς αλλά και του κλίματος απαιτούν καλλιέργεια ποικιλιών σε αμπελοτόπια που στο παρελθόν δεν μπορούσαμε να το φανταστούμε.
ΚΑΠ
Η αλλαγή της ΚΑΠ και ή απόφαση να πάει η Ευρώπη στην «πράσινη μετάβαση» με ραγδαίους ρυθμούς έφερε σαν αποτέλεσμα, την μείωση των άμεσων ενισχύσεων μέσω της κατάργησης του πρασινίσματος και την αντικατάστασή του από τα δαπανηρά και πενιχρά σε πραγματική οικονομική ενίσχυση eco schemes , την απαγόρευση χρήσης δραστικών ουσιών, που ήταν αποτελεσματικές για την καταπολέμηση ασθενειών και αναγκάζουν τον παραγωγό να αυξήσει τους ψεκασμούς χωρίς βέβαιο αποτέλεσμα, αλλά και με αυξημένο κόστος.
Όλα αυτά καλά για το κλίμα, όμως οι Έλληνες παραγωγοί πρέπει να ανταγωνιστούν τους παραγωγούς από τις τρίτες χώρες, όπου τίποτα από αυτά δεν προβλέπεται, οπότε η σύγκριση τιμής σε συνδυασμό με το μικρό κλήρο δεν είναι υπέρ μας και σαφώς δημιουργεί ανταγωνιστικό μειονέκτημα.
Κόστος καλλιέργειας
Το κόστος καλλιέργειας έχει τουλάχιστον διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία οι τιμές του σταφυλιού όμως όχι.
Καύσιμα, φυτοφάρμακα, λιπάσματα, όχι μόνο έχουν αυξηθεί, αλλά με την αλλαγή των καιρικών συνθηκών οι παραγωγοί θα πρέπει να προβούν σε επιπλέον καλλιεργητικές φροντίδες, ώστε να έχουμε μια ικανοποιητική παραγωγή σε ποσότητα και ποιότητα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα το πλήθος των ψεκασμών που απαιτούνται σήμερα σε σχέση με το παρελθόν.
Θα ήθελα να κάνω ξεχωριστή αναφορά στο εργατικό κόστος καθώς και στο κόστος άρδευσης.
Όλοι ξέρουμε ότι υπάρχει πρόβλημα εύρεσης εργατικών χεριών καθώς και ότι το κόστος έχει αυξηθεί αυτό που δεν συζητάμε ανοικτά είναι ότι μόλις συμπληρωθούν τα υποχρεωτικά για την ετήσια ασφάλιση εργόσημα η απαίτηση είναι η καταβολή μετρητών δηλαδή «μαύρα».
Επίσης σε περιοχές που δεν υπάρχει ΤΟΕΒ γίνεται εμπόριο νερού από ιδιωτικές γεωτρήσεις προφανώς χωρίς τιμολόγιο.
Η ξεχωριστή αναφορά μου σε αυτά τα δύο ζητήματα έγινε διότι ο παραγωγός χάνει από δύο πλευρές, η πρώτη τα χρήματα που πληρώνει και η δεύτερη η φορολόγηση που του γίνεται διότι αυτά τα χρήματα αφού είναι χωρίς απόδειξη θεωρούνται εισόδημα.
Έρευνα
Στα Πανεπιστήμια γίνεται έρευνα, όμως τα αποτελέσματά της δεν φτάνουν στον παραγωγό, είτε γιατί είναι πρωτογενής έρευνα, είτε γιατί o παραγωγός δεν μαθαίνει τα αποτελέσματα, είτε γιατί η έρευνα δεν τον αφορά πραγματικά, είτε γιατί δεν ενδιαφέρεται και ο ίδιος να ακούσει.
Εκπαίδευση
Είναι αδήριτη η ανάγκη διαρκούς εκπαίδευσης ολόκληρου του φάσματος του ανθρώπινου δυναμικού, από τους αμπελουργούς, τους εργαζομένους και τους οινοποιούς γιατί καλή είναι η εμπειρία αλλά οι μεταβολές στα γνωστικά αντικείμενα του καθενός συνεχείς.
Το τελευταίο διάστημα έχουν ξεκινήσει οι εκπαιδεύσεις των νέων αγροτών διάρκειας 150 ωρών. Πέραν τούτου καμία άλλη υποχρέωση εκπαίδευσης δεν θα έχουν στο υπόλοιπο του εργασιακού τους βίου, δεν θα έπρεπε να υπάρχει;
Αλήθεια τι έγινε με τα πιστοποιητικά ψεκαστή;
Οινοτουρισμός/Αγροτουρισμός
Τα τελευταία χρόνια και στην χώρας μας αναπτύσσεται ο Αγροτουρισμός/ Οινοτουρισμός, αλλά στην πραγματικότητα ποιους αφορά, πόσο έχουν ενημερωθεί οι αμπελουργοί με ποιο τρόπο μπορούν να το εκμεταλλευτούν;
Η κυρίαρχη και επικρατούσα λογική υποστηρίζει ότι αυτή η διαδικασία αφορά μόνο τα οινοποιεία.
ΛΑΘΟΣ αφορά ολόκληρες περιοχές διότι ο επισκέπτης έρχεται να ζήσει την εμπειρία όπου μέσα σε αυτή εντάσσεται προφανώς η επίσκεψη στο οινοποιείο αλλά και η επίσκεψη σε αμπελώνες όπως και στα αξιοθέατα και τα καταστήματα μιας περιοχής.
Μέσα από την διαδικασία αυτή στόχος είναι η αύξηση της προστιθέμενης αξίας του κρασιού η και κατ’ επέκταση και της τιμής του σταφυλιού.
Η ΕΔΟΑΟ προωθεί τον Οινουρισμό μέσα από την λειτουργία της ΕΘΕΠΟ υπό την προεδρία της κας Μαίρης Τριανταφυλλοπούλου στην οποία συμμετέχουν η ΚΕΟΣΕΟ, ο ΣΕΟ και οι περιφερειακές οργανώσεις του κλάδου με σημαντικά αποτελέσματα όπως το μνημόνιο συνεργασίας με το ΞΕΕ, την οργάνωση και προώθηση των εκδηλώσεων Ανοικτές Πόρτες, την Παγκόσμια Ημέρα Οινοτουρισμού, την πρότασή της για την δημιουργία του σήματος επισκέψιμου οινοποιείου, την πρότασή της για την δημιουργία Εθνικού Συμβουλίου Οινοτουρισμού, το Διατοπικό πρόγραμμα για τον Οινοτουρισμό μέσω των Αναπτυξιακών Εταιρειών και μια σειρά άλλων δράσεων με απτά αποτελέσματα.
Η προσπάθεια όμως πρέπει να είναι συνεχής και η συνεργασία των θεσμικών παραγόντων σε εθνικό αλλά και τοπικό επίπεδο καθώς και η κινητοποίηση των παραγωγών και των τοπικών κοινωνιών πράγμα το οποίο μέχρι τώρα μόνο αποσπασματικά έχει γίνει.
Εγκατεστημένη νοοτροπία μη συνεργασίας
Πολύς λόγος έχει γίνει και γίνεται για συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών, συμβολαιακή γεωργία και για να είμαστε ειλικρινείς έχουν δοθεί και αρκετά κίνητρα από την πολιτεία όμως τα αποτελέσματα είναι πενιχρά.
Ίσως τα κίνητρα δεν επαρκούν ή δεν είναι στη σωστή κατεύθυνση είτε δεν υπάρχει διάθεση συνεργασίας στη λογική κοιτάω το συμφέρον μου και δεν με νοιάζει τι γίνεται γύρο.
Αυτή η πραγματικότητα σε συνδυασμό με τον μικρό κλήρο οδηγεί σε ευάλωτες αγροτικές εκμεταλλεύσεις τόσο στις τιμές πώλησης των προϊόντων όσο και στη βιωσιμότητας τους.
Έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού
Η έλλειψη σχεδιασμού, οργάνωσης και πραγματικής συνεργασίας είναι προφανής, με αποτέλεσμα να τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις που πραγματοποιούνται στην αγορά με χαρακτηριστική καθυστέρηση και με την γνωστή Ελληνική πατέντα-προσαρμοστικότητα.
Δεν έχουμε όμως μόνο αδυναμίες αλλά και
ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ
Θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα :
- Τους αμπελουργούς μας που με αγάπη για αυτό που κάνουν έχουν κρατήσει τους αμπελώνες τους ακόμα και σε περιόδους που το εισόδημά τους ήταν μικρό ή στην ουσία ανύπαρκτο. Παρ όλα αυτά δεν άλλαξαν καλλιέργεια δεν πούλησαν την γη τους συνέχισαν με πίστη και επιμονή.
- την ποιότητα των αμπελώνων μας,
- τις γηγενείς ποικιλίες μας που παράγουν οίνους ποιότητας και που μπορούν να μας διαφοροποιήσουν από τον ανταγωνισμό,
- το ανάγλυφο της χώρας μας, την δυνατότητα μέσα σε μισή ώρα να βρισκόμαστε από την θάλασσα στο βουνό, παράγοντας κρασιά από διαφορετικές ποικιλίες ή διαφορετικές εκφράσεις τις ίδιας ποικιλίας.
- Τα 30 εκατομμύρια τουριστών που επισκέπτονται την χώρα και οι οποίοι εκτός από τον ήλιο και την θάλασσα θα πρέπει να γνωρίσουν και τα Ελληνικά επώνυμα προϊόντα όπως το κρασί όχι ως χύμα προϊόν αλλά με την ετικέτα, καθώς και την περιοχή που το παράγει και βέβαια επειδή το καλό κρασί ξεκινάει από το αμπέλι τον άνθρωπο που καλλιεργεί τη γη και παράγει το σταφύλι.
Είναι θεωρώ η στιγμή όπου πρέπει να προχωρήσουν :
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των υπηρεσιών που αφορούν τον κλάδο έτσι μέσα από την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που μας δίνει η τεχνολογία να μειωθεί η γραφειοκρατία, να βοηθηθούν οι έλεγχοι, να δίνονται οι σωστές συμβουλές στους παραγωγούς.
Η υλοποίηση προγραμμάτων εκπαίδευσης και ενημέρωσης των παραγωγών σε σταθερή βάση.
Η σύνδεση της έρευνας με την εφαρμοσμένη έρευνα και την παραγωγή. Ίσως τα ερευνητικά προγράμματα να πρέπει να ξεκινάνε από τις ανάγκες του παραγωγού τον οποίο πρέπει να κάνουμε συμμέτοχο.
Άφησα για το τέλος το ποιο σημαντικό, την εκπόνηση ενός στρατηγικού σχεδίου για την αμπελοκαλλιέργεια όπου θα λαμβάνει υπ’ όψιν του την υφιστάμενη κατάσταση, τις ιδιαιτερότητες της χώρας, τα οικονομικά δεδομένα (κόστος καλλιέργειας, κόστος απόκτησης γης), τον πλούτο των γηγενών ποικιλιών, την αλλαγή στο κλίμα, τις διεθνείς εξελίξεις και θα απαντάει σε μια σειρά ζητημάτων, όπως πόσα στρέμματα χρειαζόμαστε, πόσους αμπελουργούς, συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών, ποιες ποικιλίες και σε ποιες περιοχές, θέλουμε αμπελουργούς – αμπελουργούς οινοποιούς – αμπελουργούς οινοποιούς ξενοδόχους;
Νομίζω ότι ένα τέτοιο σχέδιο θα δημιουργήσει τους όρους και τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη και στο τέλος της ημέρας θα απαντά στο ερώτημα, εάν η καλλιέργεια αμπελιού στη χώρα μας είναι βιώσιμη ή όχι και υπό ποιες προϋποθέσεις.
