Της Κωνσταντίνας Ψιλιώτη
Με έδρα το Λεόντειο της Νεµέας, το Φυτώριο Μπακασιέτα ασχολείται κατά κύριο λόγο µε τον πολλαπλασιασµό του κλήµατος, µε την πρώτη γενιά της οικογένειας, Παναγιώτη και Γεωργία Μπακασιέτα, να ανοίγουν το δρόµο. Η πρώτη επένδυση ήταν της τάξης των 240.000 ευρώ, το 2004, ως ένα σχέδιο βελτίωσης της επιχείρησης, για επέκταση της εγκατάστασης στα 900 τ.µ. και απώτερο σκοπό την εξέλιξη της επιστήµης των πιστοποιηµένων εµβολιασµών. «Τα 240 χιλιάρικα έφταναν µόνο για τα ψυγεία, αλλά ήταν µια αρχή» σηµειώνει ο Κώστας Μπακασιέτας, γιος της οικογένειας και πλέον υπεύθυνος της πορείας του «µεγάλου έργου». Λίγοι καταλάβαιναν εκείνη την περίοδο τη σηµασία του οράµατος αυτού και τη δαπανηρή του υλοποίηση, αφού µόνο ένα µικρό ποσοστό του εξοπλισµού που χρειαζόταν εξαντλούσε ήδη ολόκληρο το ποσό της επένδυσης. Μία χρονιά µετά, ο Κώστας Μπακασιέτας επισκέπτεται έκθεση στο Montpellier της Γαλλίας µαζί µε τον πατέρα του, όπου και γνωρίζει τον αµπελογράφο Jean- Michel Boursiquot και γενικό διευθυντή του τότε ENTAV, µε τον οποίο και αρχίζουν τα πλάνα για την εξέλιξη του αµπελιού στον ελλαδικό χώρο και την ίδρυση µιας πρότυπης µονάδας πολλαπλασιασµού της αμπέλου.
Το πρώτο λιθαράκι για µια µεγάλη εξέλιξη τοποθετείται µε τη συνεργασία της VNB (Vine Nurseries Bakasieta), όπως αποκαλείται το Φυτώριο, και του Γαλλικού Ινστιτούτου Αµπέλου και Οίνου του Montpellier. Ταυτόχρονα µε την έναρξη των μεταπτυχιακών σπουδών του κ. Μπακασιέτα στην αμπελουργία στο στο πανεπιστήμιο του Montpellier ξεκίνησε η υλοποίηση του έργου της κλωνικής επιλογής στην Ελλάδα υπό την επωνυµία «HELLENiFERA» .
Οι «ρίζες» µεγάλωσαν, το καλούπι έσπασε
Με τις εγκαταστάσεις τώρα να εκτείνονται σε συνολική επιφάνεια 47 στρµ. και τα κτήµατα να πληθαίνουν ολοένα και περισσότερο, η λύτρωση της σκληρής δουλειάς φαίνεται στον ορίζοντα. Ψυγεία χωρητικότητας 3.200 κ.µ., στεγαζόµενα κτίρια 2.500 τ.µ., εξειδικευµένα θερµοκήπια πολλαπλασιασµού µε κύπελλα 1.000 τ.µ. και ειδικά εντοµοστεγή θερµοκήπια 740 τ.µ., όπου διατηρείται και αποθηκεύεται µόνο υγιές γενετικό υλικό από δεκάδες ελληνικές ποικιλίες και εκατοντάδες κλώνους. Το τελευταίο αποτελεί έναν «σκληρό δίσκο» γονοτύπων του ελληνικού αµπελώνα.
Περνώντας στις εξωτερικές καλλιέργειες, συναντάµε εκτάσεις μητρικών φυτειών πιστοποιημένου υλικού 100 στρεµµάτων αµπέλου για εµβόλια και 200 στρέµµατα που προορίζονται για υποκείµενα. «∆εν φτάνουν πουθενά οι εκτάσεις, έχουµε πάρα πολύ υλικό» σηµειώνει ο κ. Μπακασιέτας. Ανά στρέµµα φύονται περίπου 200 πρέµνα για τα υποκείμενα και 400 πρέμνα για τις ποικιλίες, σε µια νέα, καθαρή και αρκετά απομονωμένη έκταση από συμβατικές καλλιέργειες µε πολύ µεγάλες προοπτικές. Μέσα στο έργο συναντάται και η πρώτη νόµιµη λιµνοδεξαµενή της Ελλάδας, που συλλέγει βρόχινο νερό και κατόπιν χρησιµοποιείται για τις καλλιέργειες, αφού η περιοχή είναι πλήρως άνυδρη. «Έχουµε κάνει γεωτρήσεις, και δεν έχει βρεθεί σταγόνα νερού ούτε στα 400 µέτρα βάθος» σηµειώνει ο ίδιος.
Ενώ ο επιτραπέζιος εµβολιασµός των αµπελιών συνεχίζεται, µε υποκείµενα από την Ευρώπη, τα νέα φυτά περνούν από µια σειρά προσαρµοσµένων σε ειδικές συνθήκες αιθουσών ώστε η ανθρώπινη επέµβαση του εµβολιασµού στο φυτό να λειτουργήσει και ο κλώνος να προετοιµαστεί για την καλλιέργειά του σε συνθήκες περιβάλλοντος στη γη. Η µόνιµη οµάδα στελεχώνεται σήµερα από τρεις γεωπόνους (Σοφία Γαλάνη, Κωνσταντίνα ∆ρίτσα,και Γιώργος Ταβατίδης), δύο άτοµα στο λογιστήριο, δύο άτοµα στις παραγγελίες, έναν οινολόγο και πολλούς εργάτες που φτάνουν περίπου τους 25. Κατά τις περιόδους που οι εργασίες είναι στο κορύφωµά τους, οι εποχιακοί εργάτες πλησιάζουν τους 50-60. Τα κέρδη του έργου αυτού δεν είναι, παρά ελάχιστα, µε την παραφίνη το κιλό να αγοράζεται περίπου στα 9 ευρώ, ενώ τα εµβολιασµένα πρέµνα πωλούνται γύρω στο 1,5.
Ή ολική διάσωση ή τίποτα
Με τη γνωριµία µε τους ερευνητές στο Γαλλικό Ινστιτούτο, ξεκίνησε και η διαδικασία της κλωνικής επιλογής στην Ελλάδα. Έφτασε 2006 για να υπογραφεί επίσηµα η συνεργασία και να ξεκινήσει η κύρια δουλειά, µε της πρώτες ελληνικές πιστοποιηµένες ποικιλίες να γράφονται πρώτα στον εθνικό κατάλοτηςτης Γαλλίας 10 χρόνια αργότερα, το 2016. Αυτές ήταν Αγιωργίτικο, Ασύρτικο, Ξινόµαυρο, Μοσχοφίλερο και Ροδίτης. Για τα επόµενα οι επισκέψεις των Γάλλων ειδικών, συµπεριλαµβανοµένου και των Boursiquot και Lacombe, στην Ελλάδα ήταν πολυάριθμες και αδιάκοπες έως και σήμερα. . Η οµάδα ξεκίνησε να ταξιδεύει σε όλες τις µεριές του κόσµου για να διασώσει τις πολύτιµες ελληνικές ποικιλίες που µέχρι τότε δεν είχε φροντίσει κανείς. Εκτός από την αρχική συµφωνία, που ήταν η διάσωση περίπου 20 ελληνικών ποικιλιών, το σχέδιο επεκτάθηκε, σηµαδεύοντας και άγνωστες ποικιλίες που βρέθηκαν σε πολλά µέρη τις Ελλάδας . «∆εν γίνεται να διασώσουµε µόνο αυτές τις 15-20 ποικιλίες που λέει η συµφωνία, οι υπόλοιπες θα χαθούν, πότε θα ξαναταξιδέψει κανείς στο Ψηλορείτη ή στη Σαντορίνη γι’ αυτόν το σκοπό;» τόνιζε ο Boursiquot, ύστερα από τις πρώτες αποστολές το 2006 & 2007. Έτσι και έγινε, ο Κώστας Μπακασιέτας είπε τότε χωρίς να υπολογίζει τον όγκο της δουλειάς, συνεπαρμενος από το τεράστιο γενετικό πλούτο του ελληνικού αμπελώνα «Φυσικά και θα σημαδεύουμε τα πάντα, από διαφορετικούς κλώνους των καλλιεργούμενων ποικιλιών, μέχρι τις σπάνιες και άγνωστες γηγενείς ποικιλίες της χώρας μας ». Έτσι κάθε χρόνο µετά το σηµάδεµα των πρέμνων της αμπέλου ο Κώστας Μπακασιέτας επέστρεφε στα σηµεία, τον επόμενο χειμώνα για τη συλλογή του υλικού. Οι κληµατίδες στέλνονταν στη Γαλλία, όπου καιελέγχονταν για ιώσεις, γινόταν αναλύσεις του DNA για την ταυτότητά τους, εξυγίανση του φυτικού υλικού από τις ιώσεις, και στο τέλος ο επίσημος έλεγχος για τις ιώσεις ξανά. Ύστερα το φυτικό υλικό επέστρεφε στο φυτώριο για την εγκατάστασή του στα ειδικά εντομοστεγή θερμοκήπια (διάσωση & πολλαπλασιασμός), και την φύτευση του στους πειραματικούς αμπελώνες όπου και πραγματοποιούνται όλες οι αμπελουργικές και οινολογικές αξιολογήσεις.
Κλωνική Επιλογή-Εγγραφή στον Εθνικό Κατάλογο
«Η κλωνική επιλογή είναι το θεµέλιο για την αµπελουργία, που ορίζει την έναρξη µιας σοβαρής δουλειάς» υπογραµµίζει ο Κ. Μπακασιέτας. Με την πρόσφατη Υπουργική Απόφαση καθορίζονται οι όροι, οι προϋποθέσεις και η διαδικασία εγγραφής κλώνων ποικιλιών και κλώνων υποκειµένων αµπέλου στον Εθνικό Κατάλογο ποικιλιών καλλιεργούµενων φυτικών ειδών του άρθρου 6 ν. 1464/1985 (Α’ 164) και η µεθοδολογία επιλογής. Πρόσφατα, δηµοσιεύτηκε σε ΦΕΚ η ΥΑ που καθορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις της κλωνικής επιλογής καθώς και η διαδικασία εγγραφής και διαγραφής κλώνων ποικιλιών και υποκειµένων αµπέλου στον Εθνικό Κατάλογο.
Το «οκ» για παραγωγή λευκής καρτέλας είναι πλέον γεγονός, και αποτελεί ένα ιστορικό σταθμό η χρονική στιγμή για την αμπελουργία στην Ελλάδα
Πρόκειται για την άδεια καλλιέργειας πιστοποιηµένων µητρικών φυτειών µε µοσχεύµατα ελληνικών ποικιλιών και κλώνους αυτών και φυσικά την δυνατότητα εξάγωγής του φυτικού υλικού σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μη. Εκείνο δηλαδή, που µόλις κάλυψε η νέα απόφαση µε το νέο έτος, είναι η πιστοποίηση της λευκής καρτέλας.
Μέχρι τώρα, έχουν ήδη βρεθεί και αναγνωριστεί 180 ελληνικές ποικιλίες, κι άλλες 80 πολύ σπάνιες. Αυτό συνεπάγεται µε ένα ποσοστό περίπου 60 % των ποικιλιών της χώρας.
«Η επένδυση είναι τόσο µεγάλη, σε χρόνο, σε ψυχή σε όλους τους τοµείς. Όλοι όσοι ασχολούνται µε αυτό παρασύρονται. Μέχρι και οι εργάτες το πίστεψαν, δουλεύοντας για ώρες» υπογραµµίζει ο Κώστας Μπακασιέτας.
«Σιγά σιγά συσσωρεύτηκε τόση πληροφορία που άρχισε να χάνεται η µπάλα. Χρειάζονται επιστήµονες γι’ αυτήν τη δουλειά . Μέσα σε 15 χρόνια έχει γίνει δουλειά 50 ετών. Οι Γάλλοι (INRA) έδωσαν δύο κλώνους των υποκείμενων R110 και 140 Ru από τις εθνικές τους συλλογές χαριστικά, ώστε να υπάρξει λευκή καρτέλα και στα υποκείμενα στην χώρα για να μπορέσουμε ανεμπόδιστα να προχωρήσουμε στην δημιουργία πιστοποιημένων μητρικών φυτειών σε Ελληνικές ποικιλίες, σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν αδύνατον να προχωρήσει ο πολλαπλασιασμός, και θα είχαμε μια νομοθεσία χωρίς την δυνατότητα εφαρμογής της.
Ύστερα από πολλές προσπάθειες και µεγάλο αγώνα για την νοµιµοποίηση της κλωνικής επιλογής στην Ελλάδα, η οµάδα του φυτωρίου Μπακασιέτα (VNB- Vine Nurseries Bakasieta) και µετέπειτα η ίδρυση του εργοστασίου εξειδίκευσης στην κλωνική επιλογή, µελέτης και διάσωσης ελληνικών ποικιλιών αµπέλου HELLENiFERA, είναι έτοιµη να δώσει ό,τι χρειάζεται για να διατηρήσει και να πιστοποιήσει ελληνικές ποικιλίες αµπέλου προς οινοποίηση και χρήση για καλλιέργεια υποκειµένων.
«Τα υποκείµενα στα οποία θα στηριχτούμε, είναι το 110 Richter και το140 Ruggeri. » υπογραµµίζει ο Κώστας Μπακασιέτας. «∆ουλεύουν το νόµο από το 1990, ουσιαστικά όμως ξεκίνησαν το 2008. Σε κάθε µας κίνηση, υπήρχε επίβλεψη από το υπουργείο, επισκέψεις και «εγκρίσεις» ώστε να προχωρήσουµε παρακάτω» δηλώνει ο ίδιος σήµερα, το 2022, δίνεται πλέον η νοµική έγκριση να υπάρξει επιτέλους πιστοποιημένο υλικό σε ελληνικές ποικιλίες που θα παράγεται στην χώρα μας, ένα γεγονός που περίμεναν οι αμπελουργοί για περισσότερα από 40 χρόνια!!!
Αντηχούν οι πειραµατικές οινοποιήσεις
Στην επιχείρηση λαµβάνουν χώρα και µερικές πειραµατικές οινοποιήσεις από τους καλλιεργήσιµους κλώνους, ώστε να δοκιµαστούν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των οίνων που θα παραχθούν από τα πιστοποιηµένα πρέµνα. Ο οινολόγος της επιχείρησης, Σοφοκλής Πετρόπουλος, φροντίζει τις οινοποιήσεις να είναι αντιπροσωπευτικές, χωρίς πολλές παρεµβάσεις και πρόσθετα, και φυσικά, µικροί όγκοι, βάση ενός αυστηρού πρωτοκόλλου που έχει δημιοπυργήσει η Hellenifera. Ο πλούτος των ελληνικών ποικιλιών και η τεράστια γενετική τους παραλλακτικότητα αποτυπώνεται περίτρανα μέσα από τα κρασιά των μικροοινοποιήσεων. Ο κάθε κλώνος παράγει το δικό του ξεχωριστό κρασί που αναδεικνύει τη µοναδικότητα της περιοχής από την οποία προέρχεται.
Με την επίσκεψη του Wine Trails στην εταιρεία, δοκιµάστηκαν έξι διαφορετικά Ασύρτικα Σαντορίνης, δύο διαφορετικά Αγιωργίτικα Νεµέας και τρία Ξινόµαυρα Ραψάνης. Τα κρασιά διέφεραν πλήρως µεταξύ τους, το καθένα, πράγµατι, είχε να εκφράσει µια διαφορετική ιστορία , αλλά πάντα µε τα τυπικά χαρακτηριστικά της ποικιλίας αυτής. Οι πρώτοι κλώνοι που µπήκαν στον Εθνικό Κατάλογο από αυτές τις ποικιλίες που δοκιµάστηκαν ήταν πραγµατικά οινικά διαµάντια, µε ορισµένα να αφήνουν τους πρώτους δοκιµαστές άναυδους.
Στάδια εµβολιασµού των κληµάτων:
1.Επιτραπέζιος εµβολιασµός και εµβαπτισµός σε παραφίνη
2.Μεταφορά στην πρώτη αίθουσα, µε αυξηµένη θερµοκρασία και υγρασία – Τα φυτά τοποθετούνται σε κιβώτια, µέχρι να ξεκινήσει το εµβόλιο να «λειτουργεί».
3.Ύστερα από περίπου 6 µέρες, µεταφέρονται στην επόµενη αίθουσα, µε τις κληµατίδες να συνεχίζουν µέσα σε κιβώτια µε νερό.
4.Αφού το εµβόλιο πλέον έχει εµφανώς δέσει, µεταφέρονται σε αίθουσα µε συνθήκες περιβάλλοντος- σε µεγάλα δοχεία, ώστε να αρχίσουν να προσαρµόζονται σιγά σιγά στις κανονικές συνθήκες αλλά και παράλληλα να προστατεύονται από καιρικά φαινόµενα όπως ξηρασία, άνεµοι, χαλάζι .
5.Τα φυτά φυτεύονται πλέον στη γη, όπου και µένουν έξι µήνες, έως οι ρίζες φτάσουν σε ικανοποιητικό µήκος.
6.Τα νέα φυτά ξεριζώνονται και καθαρίζονται από το περιττό χώµα. Εµβαπτίζονται για δεύτερη φορά σε παραφίνη που περικλείει και τις νέες ρίζες του φυτού.
7.Ύστερα από 14 μήνες συνολικών εργασιών, τα φυτά είναι έτοιμα προς φύτευση από τους αμπελουργούς.
