Η περιοχή του Αμύνταιου θεωρείται μια από τις φλέβες του Ξινόμαυρου, εκ των δημοφιλέστερων πολυδύναμων γηγενών ποικιλιών που συμπεριλαμβάνεται ως γνωστόν στις τέσσερις ποικιλίες – πρεσβευτές της χώρας στα προγράμματα προώθησης του ελληνικού οίνου. Πρόκειται για τη βορειότερη αμπελουργική ζώνη Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης(ΠΟΠ), με ιδανικό «μικροκλίμα» και αμπελουργικές τεχνικές, η οποία καταφέρνει να συγκεντρώνει μερικές από τις πιο αξιόλογες οινικές προσπάθειες του Ελλαδικού χώρου. Αυτή την δυναμική κατάφερε να μεταφέρει στις 18 & 19 Νοεμβερίου το 1Ο φεστιβάλ Ξινόμαυρου, με τίτλο «Αμύνταιο-Η γη του Ξινόμαυρου, υπό την αιγίδα του Δήμου Αμύνταιου, και υπό την διοργανωτική «μπαγκέτα» της πολυδραστήριας αντιδημάρχου και αγρότισσας κ. Διαμάντω Κρητικού.
Η εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στην φιλόξενη αίθουσα του επισκέψιμου τμήματος, στο Κτήμα Δημόπουλος, με συντονιστή τον Γιάννη Πανάγο (εκδότη Agrenda, Wine Trails), ήταν χωρισμένη σε δύο μέρη, έτσι ώστε ο επισκέπτης να έχει την ευκαιρία να λάβει μία ολοκληρωμένη προσέγγιση τόσο για την ποικιλία, όσο και για την ευρύτερη περιοχή του Αμυνταίου.
Το πρώτο μέρος πλαισιώθηκε με εισηγήσεις από ειδικούς του οινικού και αμπελουργικού χώρου. Καθηγητές, οινολόγοι, αμπελουργοί, συνεταιριστές, εκπρόσωποι της πολιτικής σκηνής και της αυτοδιοίκησης εισήγαγαν όσους παρευρέθηκαν στην εκδήλωση στον κόσμο του Ξινόμαυρου & του Αμυνταίου. Να σημειωθεί ότι ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Λευτέρης Αυγενάκης, με βιντεοσκοπημένο μήνυμα χαιρέτισε τις εργασίες του 1ου φεστιβάλ, δηλώνοντας υπερήφανος για τις οινικές προσπάθειες της περιοχής και βέβαιος πως η εν λόγω εκδήλωση θα γίνει θεσμός.
Αναφορικά με το Α’ μέρος της εκδήλωσης, και την τράπεζα διαλόγου με θέμα την αμπελουργία στην ζώνη του Αμυνταίου, ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η παρέμβαση του καθηγητή Στέφανου Κουνδουρά (προέδρος και καθηγητής Γεωπονίας ΑΠΘ, Καθηγητής ΠΜΣ Οινολογίας ΓΠΑ), ο οποίος αναφέρθηκε στην κλωνική επιλογή, τονίζοντας πως δεν λύνει όλα τα προβλήματα, είναι όμως απαραίτητη διαδικασία για το πολλαπλασιαστικό υλικό. Κατά τον ίδιο, σημασία έχουν οι ποικιλίες, οι οποίες είναι πάρα πολλές, που πρέπει να βρεθούν, να ταξινομηθούν, να αξιολογηθούν, να βρεθεί το γενετικό τους υλικό, τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά και μετά να βρεθούν οι κλώνοι. Οι κλώνοι, όπως είπε δεν είναι «βοτανικός», είναι «ανθρώπινη επιλογή», είναι «εργαλείο». Στο ερώτημα γιατί πρέπει να βρούμε επιλεγμένους κλώνους για το Ξινόμαυρο. Η απάντηση είναι για να υπάρξουν ανθεκτικές ποικιλίες που αντέχουν, δεν σαπίζουν κλπ. «Οι αμπελουργοί είναι η πιο σημαντική παράμετρος και πρέπει να τους φροντίσουμε», κατέληξε ο καθηγητής.
Μια ιστορική αναδρομή του Ξινόμαρου και επιστροφή του στο σήμερα έκανε ο Στέφανος Ιωαννίδης (ΠΕ Γεωπόνων, ΜSc Προιστάμενος Τμήματος Αμπελουργίας-Οινολογίας & Αγροτικής Οικονομίας Αμυνταίου, Περιφέρεια Δυτ. Μακεδονίας, Διευθυντής Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης Αμυνταίου), λέγοντας πως το αμπέλι καλλιεργείται πάνω από δύο χιλιετίες στην περιοχή. Τα αμπέλια καλλιεργούνται ακόμα και στα 650 μέτρα. Το μεσοκλίμα που δημιουργείται από τα γύρω βουνά αλλά και από τις λίμνες είναι ευνοϊκό για την ωρίμαση των σταφυλιών. Τα τελευταία 60 χρόνια η αμπελοκαλλιέργεια και το Ξινόμαυρο αρχίζουν να βρίσκουν τη θέση τους στην περιοχή. Το 1972, θεωρείται χρονιά σταθμός καθώς ιδρύθηκε η ζώνη ΠΟΠ Αμυνταίου, στην διάρκεια όμως των χρόνων που ακολούθησαν, όπως είπε, υπήρξε μία κόπωση, ενώ την δεκαετία του ’80 έγινε μια προσπάθεια ανασύστασης των αμπελώνων. Το 2008 βρίσκει την περιοχή με 10.500 στρέμματα για να φθάσουμε στο 2022 στα 12.000 στρέμματα αμπελώνων με το Ξινόμαυρο να καλύπτει το 84%, ήτοι το 50% της παραγωγής στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε ο κ. Ιωαννίδης, μόλις το 20% οινοποιείται στην περιοχή, πάνω από 1.000 τόνοι φεύγουν εκτός Αμυνταίου, για να καταλήξει στο πόσο σημαντική σε όρους υπεραξίας για την περιοχή είναι η επένδυση στο Ξινόμαυρο που παράγεται, τονίζοντας πως η Ελλάδα μπορεί να συγκριθεί με τα καλύτερα αμπελοτόπια της Ευρώπης. Σημείωσε δε, τα κακώς κείμενα της δεκαετίας του ΄80 που δόθηκαν σε αμπέλια λάθος υποκείμενα, εκφράζοντας παράπονο ότι παρά το μεγάλο ενδιαφέρον για άδειες φύτευσης, δίνονται ελάχιστες. «Ζητάμε ως ΠΕ 4.000 στρέμματα νέες φυτεύσεις στη διάρκεια μιας 5ετίας», ήταν και το ερώτημα-αίτημα που έθεσε στην συνέχεια απευθυνόμενος προς τον υφυπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Διονύση Σταμενίτη.
Για τα υποκείμενα Ξινόμαυρου ενδεδειγμένα για την ζώνη του Αμύνταιου μίλησε ο Νίκος Δάλπης (Γεωπόνος ΑΠΘ, Διευθυντής Τμήματος Αμπέλου ΒΙΤΡΟ Ελλάς Α.Ε), υπογραμμίζοντας την σπουδαιότητα των υποκείμενων στο αμπέλια καθώς όπως είπε είναι αυτά που κάνουν όλη την «υπόγεια δουλειά». Ο ίδιος αποκάλυψε πως στην Ιταλία εσχάτως εγγράφηκαν στον εθνικό κατάλογο και δημοσιεύτηκαν στο ΦΕΚ δύο κλώνοι για το Ξινόμαυρο. Κατά τον ίδιο η καθαρότητα των κλώνων είναι προαπαιτούμενο για να κάνεις μιας καινούργια αρχή, να βρείς τη συμβατότητα, να αντικαταστήσεις παλαιότερα υποκείμενα που θα έρθουν να απαντήσουν στις προκλήσεις των καιρών, ξηρασία κλπ.
Ο Βασίλης Μυλωνάς, (Γεωπόνος κτήματος Κυρ-Γιάννη) αναφέρθηκε στα ενδεδειγμένα συστήματα διαμόρφωσης και άρδευσης για το Ξινόμαυρο, υπογραμμίζοντας ωστόσο την ανάγκη διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς του αμπελώνα σε κύπελο, ο οποίος δείχνει την ιστορία του τόπου και βοηθά στην κλωνική επιλογή.
Από την πλευρά του ο Χάρης Γιαννιτσόπουλος (Πολιτικής Μηχανικός MSC ΑΠΘ, αμπελουργός, εστίασε στις καλλιεργητικές πρακτικές στο αμπέλι, και στην πρακτική εμπειρία των αμπελουργών, η οποία πολλές φορές δημιουργεί σοβαρά προβλήματα καθώς γίνονται ενέργειες «άτσαλα και άναρχα», δεδομένου ότι πλέον κάθε χρονιά είναι διαφορετική.
Στο πρώτο μέρος, της εκδήλωσης και η ενδιαφέρουσα τράπεζα διαλόγου με την θέμα την οινοποίηση στην ζώνη ΠΟΠ Αμύνταιο, όπου ο Δρ. Ευάγγελος Σουφλερός (καθηγητής οινολογίας ΑΠΘ, Δρ. Ing στην οινολογία-αμπελουργία του Πανεπιστιμίου του Μπορντό), ξεδίπλωσε την σπουδαιότητα της εφαρμογής της Μηλογαλακτικής ζύμωσης στα οργανοληπητικά χαρακτηριστικά των οίνων του Ξινόμαυρου, σημειώνοντας πως το ξινόμαυρο είναι ένα κρασί παλαίωσης. Όποιος δεν γνώριζε, πήρε τουλάχιστον μια γεύση για τις τεχνικές οινοποίησης για την ανάδειξη των ιδιαίτερων οργανοληπτικών χαρακτηριστικών του Ξινόμαυρου από την Άρτεμις Τουλάκη (Οινολόγος, Μ.Sc, PH D c, Ιδιοκτήτρια Wineconsulting), ενώ πληροφορίες για την οινοποίηση και εμφιάλωση αφρώδων στην ζώνη ΠΟΠ Αμύνταιο, έδωσε ο Αντώνης Κιοσέογλου (Οινολόγος Κτήμα Κυρ Γιάννη). Τέλος η πρώτη ενότητα έκλεισε με την Εμορφίλη Μαυρίδου (Χημικός Μηχανικός ΜSc ΕΜΠ, Οινολόγος), η οποία αναφέρθηκε στις νέες τάσεις και τεχνολογίες στην οινοποίηση του Ξινόμαυρου.
Το Β’ μέρος της εκδήλωσης ξεκίνησε με την τράπεζα διαλόγου με θέμα το Ξινόμαυρο, την γαστρονομία και τον τουρισμό στην ζώνη ΠΟΠ Αμύνταιο.
Για την σημασία του storytelling, δηλαδή στην αποτύπωση μιας ιστορίας γύρω από την περιοχή που θα τον συνδέει με το προϊόν, μίλησε η Μαρία Παρταλίδου (Αναπληρώτρια καθηγήτρια ΑΠΘ), λέγοντας πως «το Ξινόμαυρο δεν είναι τίποτα από μόνο του, είναι τα βουνά, οι άνθρωποι, η ιστορία της περιοχής», κι αυτό θέλει να ακούσει ένας επισκέπτης και να αποκτήσει μια ολιστική εμπειρία. Κατά την ίδια ο κόσμος είναι «αναλφάβητος», εξηγώντας πως δεν ξέρει τον κόπο ενός αμπελουργού που για παράδειγμα βρίσκεται σε μια απομακρυσμένη περιοχή, για να παράξει ένα προϊόν, ως εκ τούτου η προσπάθεια πρέπει να βασιστεί και στο να μάθει και μετά να προστατεύσει-στηρίξει το επιστέγασμα αυτής.
Ο Μάνος Νικολάου (εταιρεία Οινόσοφοι), ανάφερε από την πλευρά του ότι οι ξένοι τουρίστες είναι πιο «διαβασμένοι» από τους Έλληνες, με τους δεύτερους να συμμετέχουν περισσότερο στις δράσεις οινοτουρισμού για την εμπειρία. Κατά τον ίδιο, ο οινοτουρισμός και γαστρονομία προσφέρουν μια ολιστική εμπειρία στον επισκέπτη, η οποία επιστρέφει στη χώρα. Αντίστοιχα, ο Γιάννης Ιατρίδης (εκπρόσωπος επιχειρήσεων τουρισμού Νυμφαίου), μίλησε για το πόσο συντεταγμένα λειτουργεί ο κλάδος των οινοποιείων στην Ελλάδα στο σκέλος αυτό του του οινοτουρισμού, υπογραμμίζοντας τα καλά βήματα που έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση με τους υπόλοιπους συντελεστές του χώρου.
Η επόμενη μέρα του Ξινόμαυρου στο Αμύνταιο ήταν ένα ακόμη σκέλος της τράπεζας διαλόγου, με τον πρόεδρο της ΕΔΟΑΟ Κώστα Ευσταθίου, να εξάρει τις προσπάθειες που έχουν γίνει, τονίζοντας τα σημαντικά εργαλεία εξωστρέφειας από τα προγράμματα προώθησης, και τελευταία την εμπέδωση εισόδου της χώρας στην αγορά του Καναδά.
Την δική του οπτική ως προς τον εναρμονισμό των συνεταιριστικών οινοποιείων στην σύγχρονη αγορά έδωσε ο Βαγγέλης Αργύρης (Πρόεδρος Συνεταιριστικού Οινοποιείου Ζίτσας), λέγοντας πως στο Αμύνταιο έχει γίνει μια αξιόλογη δουλειά. Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν και στη δεκαετία του ΄80-90, όπου κυριαρχούσε το μότο αν θέλετε μέλλον πάμε να αντιγράψουμε τους Γάλλους, εξήγησε πως βρεθήκαμε με ξενικές ποικιλίες. «Χάσαμε έτσι 15-20 χρόνια και παραμελήσαμε τον πλούτο μας, το dna μας, τις γηγενείς ποικιλίες μας», είπε για να σημειώσει πως «πρέπει να καταλήξουμε τι είναι το πολλαπλασιαστικό υλικό». Και συνέχισε «παλαιότερα έλεγα πρώτα πουλάμε και μετά παράγουμε. Οι συνεταιρισμοί δεν είναι αποθηκευτικοί χώροι. Είμαστε ένα παγκόσμιο χωριό. Τα προϊόντα θα κινούνται ανώνυμα;» έθεσε το ερώτημα ο έμπειρος συνεταιριστής και πολιτικός.
Ο Δήμαρχος Αμυνταίου Άνθιμος Μπιτάκης, μίλησε για τις πρακτικές ανάδειξης του Δήμου ως τουριστικού προορισμού, ξεδιπλώνοντας ένα ευρύ σχέδιο ανάπτυξης στην μεταλιγνιτική περίοδο λέγοντας πως «αυτή η περιφέρεια δεν έχει καμία τύχη αν δεν αναπτύξει τον πρωτογενή της. Θέλουμε να κάνουμε την περιοχής μας Τοσκάνη.», είπε μιλώντας για το πιλοτικό σχέδιο μετατροπής ενός πρώην λατομείου σε πρότυπο αμπελώνα σε έκταση 1.000 στρεμμάτων κόστους 35 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, το παράδειγμα αντλήθηκε όπως είπε, από κάτι αντίστοιχο που έγινε στην Γερμανία.
Ο πρόεδρος της ΚΕΟΣΟΕ, Χρήστος Μάρκου, αναφέρθηκε στο πως επήλθε σήμερα η μεταστροφή των υπέρμαχων από τις κοσμοπολίτικες ξενικές ποικιλίες στις γηγενείς, εξηγώντας πως πίσω από αυτή βρίσκονται τα ζητήματα κόστους που τις συνδέουν, έναντι αυτών των ανταγωνιστών τους. Σύμφωνα με τον κ. Μάρκου η περιοχή του Αμύνταιου είναι παράδειγμα για άλλες, καθώς καταγράφεται αύξηση της καλλιέργειας αμπέλου. «Θα είμαι ευτυχής αν το όφελος των εξαγωγών οίνου υπερβεί το κόστος αυτού των προγραμμάτων προβολής και προώθησης.», κατέληξε ο κ. Μάρκου μιλώντας συνολικά για τον κλάδο.
Για την σημασία των συνεταιρισμών μίλησε ο πρόεδρος της ΕΘΕΑΣ, Παύλος Σατολιάς λέγοντας χαρακτηριστικά πως το «Ξινόμαυρο είχε την τύχη να έχει πίσω του ένα δραστήριο οινοποιητικό συνεταιρισμό, με απαρχή την ίδρυση το 1945 της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Αμυνταίου. Πρέπει να μάθουμε να συνεταιριζόμαστε», είπε τονίζοντας την υπεραξία που δίνουν τα προϊόντα του οίνου κα την ανάγκη κινήτρων από την πολιτεία.
Η ενότητα έκλεισε με την έλευση του υφυπουργού Διονύση Σταμενίτη, ο οποίος εστίασε στις δυνατότητες που μας προσφέρει η Νέα ΚΑΠ, στο σχεδιασμό που υλοποιεί το Υπουργείο, με σκοπό την αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων που αυτή προσφέρει και στα αποτελέσματα, τα οποία η ηγεσία του ΥΠΑΑΤ φιλοδοξεί να πετύχει συνολικά για τον πρωτογενή τομέα,αλλά και ειδικότερα για τον αμπελουργικό και οινικό τομέα.
Ο κ. Σταμενίτης έκανε ιδιαίτερη αναφορά στις τομεακές παρεμβάσεις που εμπεριέχονται στο Στρατηγικό Σχέδιο της ΚΑΠ 2023-2027 για το κρασί και τους αμπελώνες, τονίζοντας ότι αυτές σχεδιάστηκαν με στόχο να καλύψουν τις ανάγκες για ενίσχυση του κλάδου, τη βελτίωση της ποιότητας του προϊόντος, την αύξηση της τυποποίησης – πιστοποίησης, τη βελτίωση των εξαγωγών μέσω της ενίσχυσης των δράσεων προώθησης οίνων σε τρίτες χώρες και τέλος, τη μείωση του περιβαλλοντικού και κλιματικού αποτυπώματος των οινοποιείων.
Σημείωσε επίσης, ότι, στο πλαίσιο αυτό, η ηγεσία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης με επικεφαλής τον Υπουργό Λευτέρη Αυγενάκη, εφαρμόζει ήδη πολιτικές για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων, την εγκατάσταση ποικιλιών αμπέλου με αυξημένο το εμπορικό ενδιαφέρον, την εισαγωγή σύγχρονων καλλιεργητικών πρακτικών, αλλά και για την υιοθέτηση πρακτικών για καλύτερο και ποιοτικότερο τελικό προϊόν. Ενώ, κλείνοντας τόνισε, ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στις πολιτικές που θα δώσουν στο ελληνικό κρασί τη δυναμική, ώστε να αναπτυχθεί και να αποκτήσει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία, καταφέρνοντας έτσι να κατακτήσει τη θέση που του αξίζει.
Το Β’ μέρος της εκδήλωσης, περιέλαβε: γευστική δοκιμή οίνων από Ξινόμαυρο & blends-όλων των οινοποιείων του Αμυνταίου-συνδυασμένα με τοπικά εδέσματα από τους επαγγελματίες εστίασης και παραγωγούς της περιοχής, ενώ το event πλαισίωσε μουσικά το Ωδείο της Φλώρινας (Παράρτημα Αμυνταίου). Την επόμενη μέρα, Κυριακή 19 Νοεμβρίου, οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν στους αμπελώνες και να ξεναγηθούν στα επισκέψιμα οινοποιεία της περιοχής βιώνοντας μια ολοκληρωμένη οινοτουριστική εμπειρία.
Η δεύτερη ημέρα του 1ου Φεστιβάλ Ξινόμαυρου, κύλησε με επίσκεψη στους αμπελώνες στο Κτήμα Άλφα και έκλεισε με γευσιγνωσία στο Οινοποιείο του Συνεταιρισμού (ΑΣΕΠΑ), με γευσιγνωσία.
