του ∆ρ. Λουκά Τ. Πιστόλη | Επιµέλεια: Καλλιόπη Τσαρνά
Σε περιοχές µε ήπιο χειµώνα, όπως σε ορισµένα νησιά του Αιγαίου, οι παραγωγοί ενδέχεται να έχουν ήδη περάσει στη φάση της χειµωνιάτικης λίπανσης και θρέψης και καταστροφής των ζιζανίων µε ένα ελαφρύ όργωµα του αµπελώνα τον Φεβρουάριο. Από την άλλη πλευρά, οι περιοχές µε πιο έντονο χειµώνα, όπως στη Βόρεια Ελλάδα, τα κλαδέµατα συνεχίζονται καθώς τα αµπέλια βρίσκονται ακόµα στο στάδιο του λήθαργου.
Εν αρχή ην η θρεπτική ισορροπία
Αντιλαµβανόµαστε ότι το αµπέλι, όπως όλα τα φυτά, χρειάζεται θρεπτική ισορροπία, που σηµαίνει πως και το λίγο βλάπτει. ∆εν πρέπει να του λείψει το κάλιο -ιδιαίτερα στα µεγάλα φορτία- που ευνοεί τη συσσώρευση των σακχάρων και προετοιµάζει το αµπέλι ώστε να αντέξει στις αντιξοότητες του χειµώνα και της άνοιξης. Φυσικά ούτε το άζωτο πρέπει να λείψει, στη λογική που έχει αποτυπωθεί στη ρήση που λέει ότι την άνοιξη το αµπέλι παίρνει το άζωτο από το ξύλο και το κάλιο από το έδαφος. Η µικρή συµµετοχή του εδαφικού αζώτου στη θρέψη του αµπελιού κατά την έναρξη της βλάστησης, υποστηρίζεται και από αναλύσεις του χυµού της δακρύρροιας πρέµνων που δέχτηκαν και που δεν δέχτηκαν αζωτούχο λίπανση. Τα αποτελέσµατα δεν έδωσαν διαφορές ως προς την περιεκτικότητα σε άζωτο ([ΝΟ]_3^-) (Roubelakis–Angelakis και Kliewer, 1979). Είναι ενδιαφέρον να πούµε στο σηµείο αυτό, ότι και µετά τον τρύγο, το αµπέλι µπορεί ακόµη να προσλάβει άζωτο και άλλα θρεπτικά, ιδιαίτερα στα θερµότερα κλίµατα όπως το δικό µας. Όλα αυτά συνιστούν τον αποθησαυρισµό, την αποταµίευση για την επόµενη χρονιά, έως ότου το φυτό φτιάξει µια φυλλική επιφάνεια ικανή να ικανοποιεί τις ανάγκες του και να µην βασίζεται στα «δάνεια» της προηγούµενης φυλλωσιάς.
Ξεφυλλίστε το τεύχος 38 του WineTrails
Επεµβαίνει διορθωτικά ο φώσφορος
Ο φωσφόρος έχει πάντα το ρόλο να επεµβαίνει διορθωτικά στις υπερβολές του αζώτου. Έχει όµως ισχυρή παρουσία και στους οφθαλµούς, τους οποίους συνοδεύει ως µέρος των νουκλεϊνικών οξέων, από την ανθική επαγωγή µέχρι την επόµενη άνοιξη στο σχηµατισµό των ανθικών καταβολών, λίγο καιρό πριν ανθίσουν. Το λέµε αυτό γιατί η δηµιουργία των καταβολών της ταξιανθίας στους οφθαλµούς είναι ανάλογη µε την παραγωγή νουκλεϊνικών οξέων (RNA, DNA) και πρωτεϊνών στο φύλλο.
Ο φωσφόρος ευνοεί τόσο τη διαφοροποίηση, όσο και την άνθηση.Πρέπει βέβαια να γνωρίζουµε ότι το ζήτηµά του σε σηµαντικό βαθµό, είναι ζήτηµα βελτιωτικών εφαρµογών. Οι ετήσιες βασικές λιπάνσεις αποδίδουν καλύτερα, στη βάση µιας διαχρονικής υψηλής φωσφορικής γονιµότητας του εδάφους. Οι διαφυλλικές εφαρµογές φωσφόρου, δυο – τρεις ή και παραπάνω, ξεκινώντας µάλιστα από τις µετασυλλεκτικές, σε περιπτώσεις οριακών τιµών επάρκειας (φυλλοδιαγνωστική), δίνουν πολύ καλά αποτελέσµατα. ∆εν πρέπει να µας διαφεύγει και ο ρόλος των µυκορριζών στην τροφοδοσία του αµπελιού µε φωσφόρο.
Κάλιο και φυτικός µεταβολισµός
Για το κάλιο θα σταθούµε στην … πανταχού παρούσα – βιβλιογραφικά -έρευνα του Christensen P. (1975) σε Σουλτανίνα, στην Καλιφόρνια, σύµφωνα µε την οποία η καλιούχος λίπανση αύξησε την παραγωγή της κατά 45% τον πρώτο χρόνο και κατά 156% το δεύτερο! Το γεγονός αποδίδεται κυρίως στην επίδραση που έχει το κάλιο στο µέγεθος των καταβολών των ταξιανθιών, ήτοι στη διαδικασία της διαφοροποίησης. Να θυµηθούµε ότι το κάλιο, γι’ αυτές τις δουλειές, το αµπέλι το παίρνει από το έδαφος (ενώ το άζωτο από το ξύλο). Όχι ότι δεν παίρνει κι από το ξύλο αλλά το περισσότερο είναι από το έδαφος (Obbink J.G. και συν., 1973). Φυσικά η προσφορά του καλίου δεν εξαντλείται εδώ. Η συµµετοχή του στο φυτικό µεταβολισµό είναι αναναντικατάστατη. Να προσθέσουµε ότι σύµφωνα µε τα ευρήµατα του Cikuaseli (1966), σε πειράµατα µε Ρ32, το κάλιο συµβάλει στη συσσώρευση του φωσφόρου στο υπέργειο τµήµα του αµπελιού.
Ο ρόλος των ιχνοστοιχείων
Μια ισορροπηµένη σχέση ΝΡΚ σχετίζεται µε την επαρκή παραγωγή κυτοκινινών από τις ρίζες (JakoN., 1966). Στη βάση αυτής της ισορροπίας αποδίδουν περισσότερο και οι φυλλοψεκασµοί µε ιχνοστοιχεία. Έρευνες µε ραδιενεργά ισότοπα έχουν αποφανθεί θετικά για τη χρησιµότητα των φυλλοψεκασµών στο αµπέλι. Έχει βρεθεί λ.χ. ότι ο φωσφόρος, το κάλιο και τα ιχνοστοιχεία (Fe, Mn, Zn, B, Co) ευνοούν την παραγωγή και µεταφορά των σακχάρων στις ράγες, ότι το βόριο µειώνει την ανθόρροια και την µικροραγία κ.λ.π. Γάλλοι ερευνητές µάλιστα, θεωρούν ότι η διαφυλλική εφαρµογή θρεπτικών ευνοεί την κινητοποίηση των θρεπτικών αποθεµάτων του εδάφους (Mattard, 1959).
Από όσα είπαµε ως εδώ για τα µακροθρεπτικά, βγαίνει το συµπέρασµα ότι η συνήθης τακτική της NPK βασικής λίπανσης το χειµώνα και της Ν επιφανειακής το Μάρτη -όταν, όση και όποια χρειάζεται- είναι γερά θεµελιωµένη, ως γενική αρχή.
Όλα αυτά βέβαια στη βάση της εδαφοανάλυσης και της φυλλοδιαγνωστικής. Χρειάζεται όµως να δοθεί µεγαλύτερη σηµασία στις µετασυλλεκτικές λιπάνσεις (υδρολιπάνσεις) και να γίνουν περισσότερο µελετηµένες και στοχευµένες οι διαφυλλικές εφαρµογές.
Επιζήµια η υψηλή αζωτούχος λίπανση
Η µεγαλύτερη κατανάλωση αζώτου, έως και 99%, γίνεται στην περίοδο της έντονης αύξησης των βλαστών και αναπαραγωγικών οργάνων. Ο φωσφόρος και το κάλιο καταναλώνονται έντονα και στην περίοδο της ωρίµανσης της ράγας. Από το τέλος της άνθησης µέχρι και την ωρίµανση, καταναλώνεται το 75% του συνολικού φωσφόρου και το 70% του συνολικού καλίου. Η υψηλή αζωτούχος λίπανση, σε οινοποιήσιµες ποικιλίες, είναι επιζήµια γιατί µειώνει τα σάκχαρα στις ράγες, ο χρωµατισµός τους είναι πληµµελής, ενώ αυξάνεται η περιεκτικότητά τους σε πρωτεΐνες, µε συνέπεια τον αυξηµένο κίνδυνο πρωτεϊνικού θολώµατος στο λευκό κρασί.
Το πρόβληµα της υψηλής αζωτούχου λίπανσης είναι σοβαρότερο όταν στόχος της παραγωγής είναι ένα κρασί ποιότητας. Με φειδώ και γνώση λοιπόν το άζωτο στις οινοποιήσιµες. Μια γενική κατεύθυνση θα ήταν, όταν χρειάζεται να εφαρµοστεί µετά την άνθηση, να εφαρµόζεται νωρίς. Όσο αργότερα, τόσο χειρότερα για ένα καλό κρασί.
Το κάλιο δεν είναι δοµικό αλλά καταλυτικό στοιχείο
Για το φώσφορο έχουµε φυσικά αντιληφθεί τη σηµασία του και εδώ προσθέτουµε µόνο ότι συνδέεται µε την εν δυνάµη περιεκτικότητα σε αλκοόλ, µε τη µαλακότητα, αλλά και µε τα αρώµατα του κρασιού. Όσον αφορά το κάλιο κι αυτό νωρίς πρέπει να εφαρµόζεται, κυρίως γιατί το απαιτεί ο καταλυτικός του ρόλος. Το κάλιο δεν είναι δοµικό στοιχείο αλλά καταλυτικό, καταλύει πλήθος αντιδράσεων στο φυτικό κύτταρο και στο τέλος, αφού επιτελέσει το έργο του, θα πάει εκεί που είναι να πάει.
Στα έγχρωµα που κάποτε δυσκολεύονται να πάρουν χρώµα, όπως το Μοσχάτο στην ευρύτερη περιοχή του Τυρνάβου, το κάλιο ως θειϊκό κάλιο, όταν εφαρµόσθηκε λίγο πριν από το γυάλισµα ή στην έναρξή του, έφερε το επιδιωκόµενο αποτέλεσµα (Πιστόλης Λ.Τ., αδηµοσίευτα στοιχεία).
Τρυγικό και µηλικό οξύ
Το θείο παρότι δεν είναι τόσο καλός συνοδός για το κάλιο (ακριβέστερα δεν είναι τόσο καλός χορηγός καλίου στο φυτό όσο τα µονοσθενή NO3- και Cl- ), στις περιπτώσεις αυτές έχει σπουδαίο ρόλο γιατί «τιθασεύει» το άζωτο και αφήνει τα σάκχαρα να φτιάξουν χρώµα. Τα κόκκινα κρασιά ευνοούνται από µεγαλύτερες ποσότητες καλίου συγκριτικά µε τα λευκά.
Στα λευκά το πολύ βλάπτει γιατί θα κάνει το τρυγικό οξύ, ίζηµα τρυγίας, θα απωλέσουν την ευχάριστη, φρουτώδη γεύση τους και θα γίνουν επίπεδα. Το τρυγικό και το µηλικό οξύ είναι τα κύρια οξέα της ράγας (το τρυγικό είναι η εξελληνισµένη απόδοση του όρου ταρταρικό, ώστε να συνδεθεί εµφανώς µε τον τρύγο, ενώ το µηλικό πήρε το όνοµά του από τα πράσινα µήλα όπου κυριαρχεί). Το µηλικό χρησιµοποιείται ως αναπνευστικό υπόστρωµα και γι’ αυτό σε περιοχές µε υψηλές θερµοκρασίες, το καλοκαίρι όπως είναι οι περισσότερες αµπελοπεριοχές της χώρας µας, τα ποσοστά του στη ράγα και στο κρασί είναι χαµηλά.
Σε δροσερές περιοχές (λόφοι, βόρεια έκθεση) και χρονιές, τα σταφύλια διατηρούν µεγαλύτερες ποσότητες µηλικού οξέος και δίνουν κρασιά πρόθυµα για µηλογαλακτική ζύµωση. Η µηλογαλακτική ζύµωση που γίνεται µετά την ολοκλήρωση της αλκοολικής, µειώνει την οξύτητα και δίνει µια «βουτυρένια» γεύση στο κρασί, κυρίως στα αφρώδη, µε επιθετική οξύτητα κρασιά και στα κόκκινα που ευεργετούνται από την παλαίωση.
Το Chardonnay πάντως, όπου γης, δείχνει την έντονη προτίµησή του στη µηλογαλακτική ζύµωση. Το τρυγικό οξύ είναι ένα σχετικά σταθερό οξύ µε «εχθρούς» τις βάσεις που παίρνει το αµπέλι από το έδαφος (Κ,Ca, Mg) και κυρίως το κάλιο. Το µεγαλύτερο ποσοστό των οξέων του σταφυλιού προέρχεται από την οξείδωση και την αναγωγή των σακχάρων στα φύλλα του αµπελιού.
*Γεωπόνος- ειδικός στη θρέψη φυτών, ΤΜ. ΓΕΑΛ Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας (πρώην ΠΕΓΕΑΛ)
