του Γιώργου Λαμπίρη
Όπως είπε ο κύριος Γεωργαντάς, το 2023 θα αποτελέσει μία νέα χρονιά δεδομένης της εφαρμογής της νέας ΚΑΠ. «Σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσε να υπάρχει μία ξεχωριστή δράση ένταξης στα οικολογικά σχήματα, των παραγωγών εκείνων που δραστηριοποιούνται στον αττικό αμπελώνα. Είναι μία δράση που μπορεί να υποστηριχθεί επιστημονικά και έχει ήδη προηγηθεί σε άλλες περιοχές της χώρας. Προϋποθέτει ορθές γεωργικές πρακτικές και φιλοπεριβαλλοντικό αποτύπωμα. Πεποίθησή μου είναι ότι η δράση αυτή μπορεί να υποστηριχθεί και να εγκριθεί. Και καταλαβαίνουμε ότι αυτό θα προσφέρει την δυνατότητα για ένα μόνιμο συμπληρωματικό εισόδημα για όλους όσους δραστηριοποιούνται εντός του αττικού αμπελώνα».
Ο κύριος Γεωργαντάς αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στη σημασία που έχει η διατήρηση του ιστορικού αττικού αμπελώνα. Στάθηκε στους παράγοντες που οδήγησαν στη δύσκολη κατάσταση που βιώνουν σήμερα οι παραγωγοί του συγκεκριμένου αμπελώνα. Σημείωσε ότι η αμπελοκαλλιέργεια στην Αττική έχει πορεία 3,5 χιλιάδων ετών με κυρίαρχη ποικιλία το Σαββατιανό. Με βάση τα στοιχεία που παρέθεσε, ο αττικός αμπελώνας αριθμεί σήμερα 65.000 στρέμματα καλλιέργειας και παραμένει ο μεγαλύτερος στην Ελλάδα, ενώ διαθέτει 13 επισκέψιμα οινοποιεία, από τα οποία τα 7 είναι πιστοποιημένα. Σε ό,τι αφορά τον μεγαλύτερο όγκο των οινοποιείων βρίσκονται κατά τα στοιχεία που παρέθεσε ο υπουργός, στην ανατολική Αττική.
Αττική: Από τα 112.000 στρέμματα του 2003 στα 65.000 στρέμματα του 2021
Αυτό που τονίστηκε από όλους τους συμμετέχοντες στην ημερίδα είναι η σταδιακή συρρίκνωση του αμπελώνα τα τελευταία 18 χρόνια κατά το ήμισυ. Έτσι, από το 2003 έως το 2021 η συνολική επιφάνεια των εκτάσεων αμπελοκαλλιέργειας στην Αττική μειώθηκαν κατά 50%, από 112.000 στρέμματα στα 65.000 στρέμματα. «Δυστυχώς με ευθύνη πολλών ο αττικός αμπελώνας έχει υποστεί σοβαρές απώλειες, έχει χάσει πολλά όχι όμως τη δυναμική του. Στην Αττική από το 2003 έως το 2021 δεν αξιοποιήθηκαν όπως έπρεπε τα προγράμματα αναδιάρθρωσης, με λιγότερο 5% από το σύνολο της χώρας. Αντίστοιχα δεν αξιοποιήθηκαν ευρωπαϊκά προγράμματα σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα».
«Είναι γεγονός ότι πρόκειται για καλλιέργεια που απαιτεί κόπο, έντονο ενδιαφέρον, διαρκή ανανέωση και εξοπλισμό. Επιπλέον, κατά την τελευταία δεκαετία η νέα γενιά εργαζομένων αναζήτησε εργασία στις υπηρεσίες και όχι στη γη. Η ανησυχητική τάση εγκατάλειψης του αττικού αμπελώνα οφείλεται επίσης στις παθογένειες που μαστίζουν τον πρωτογενή τομέα και ιδίως στο γεγονός ότι πλήττονται από αθέμιτες πρακτικές, την επιβολή του ΕΦΚ και την πανδημία», συμπλήρωσε ο κύριος Γεωργαντάς.
Τόνισε ότι στον περιορισμό του αττικού αμπελώνα συνέβαλε εκτός των άλλων η υποβάθμιση της ρετσίνας από μερίδα ανεύθυνων οινοποιών, ενός κρασιού που μόνο η Ελλάδα έχει δικαίωμα να παράγει. «Έτσι, ενώ η ρετσίνα αποτελούσε κομμάτι της κουλτούρας μας, στην πορεία του χρόνου η ερασιτεχνική οινοποίηση, η μαζική οινοποίηση και οι ανεπιτυχείς πειραματισμοί, την οδήγησαν στην απαξίωση».
Μάρκου: Εάν συνεχιστεί η συρρίκνωση του αττικού αμπελώνα, σε 10 χρόνια δεν θα υπάρχει
Τον κώδωνα του κινδύνου έκρουσε από την πλευρά του ο πρόεδρος της ΚΕΟΣΟΕ, Χρήστος Μάρκου. Όπως είπε, εάν συνεχιστεί η συρρίκνωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων στον αττικό αμπελώνα, σε 10 χρόνια από σήμερα θα πάψει να υπάρχει. Η βασικότερη αιτία συρρίκνωσης κατά τον ίδιο είναι οι «απαράδεκτα χαμηλές τιμές της σταφυλικής παραγωγής που διαμορφώνουν σχεδόν μηδενικό αγροτικό εισόδημα, με αποτέλεσμα να αδυνατεί ο αμπελουργός να συνεχίσει τις καλλιεργητικές του φροντίδες».
Στάθηκε ειδικότερα στο γεγονός ότι ένα στρέμμα αμπελώνα μεσογίτικου με μέση παραγωγή 700 κιλών το στρέμμα, με βάση τις τιμές του 1994 και μετά την εκκαθάριση εξόδων και δαπανών, διαμορφωνόταν στα 4,14 ευρώ ανά στρέμμα, όπως προκύπτει από στοιχεία του αμπελουργικού συνεταιρισμού Σπάτων. Αναφέρθηκε επίσης στο παράδειγμα του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού Κορωπίου, λέγοντας ότι αντίστοιχα το 2021 το κέρδος στον αμπελουργό ήταν μόλις 3 ευρώ ανά στρέμμα. «Με αυτές τις συνθήκες αδυνατεί ο αμπελουργός να συνεχίσει. Άλλοι λόγοι που οδηγούν στην εγκατάλειψη του αμπελώνα είναι ο αθέμιτος ανταγωνισμός της παράνομης οινοποίησης μη επιτρεπόμενων να οινοποιηθούν ποικιλιών σταφυλιού, οι οποίες προέρχονται κυρίως από την Κόρινθο. Συν τοις άλλοις όμως, δεν ελέγχεται η οινοποίηση από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς στο πεδίο. Δεν αξιοποιήθηκε από τους παραγωγικούς φορείς, το συγκριτικό πλεονέκτημα της γειτνίασης με το μεγαλύτερο καταναλωτικό κέντρο της Αθήνας. Δεν αξιοποιήθηκε από τους παραγωγικούς φορείς η εμπορική ενασχόληση ούτως ώστε ο αμπελουργός να μπορέσει να αξιοποιήσει την προστιθέμενη αξία του προϊόντος».
Άλλοι παράγοντες που κατά τον ίδιο οδήγησαν στην εγκατάλειψη των παραγωγικών διαδικασιών ήταν η διάρθρωση των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων που είναι αντιπαραγωγικοί λόγω του κατακερματισμένου κλήρου με 8,27 στρέμματα ανά εκμετάλλευση αλλά και οι ξερικοί αμπελώνες που δεν πληρώνονται τα ανάλογα. «Δεν μπορεί ένα κρασί με αλκοολικό τίτλο 13 ή 14 βαθμών, να πληρώνεται το ίδιο με έναν ροδίτη από την Αχαΐα των 7 ή των 8 βαθμών αλκοόλ. Το κόστος παραγωγής είναι πολύ υψηλό και δεν μπορεί να είναι αντιμετωπίσιμο. Εκτός των άλλων ένας λόγος που ερμηνεύει τις τάσεις εγκατάλειψης είναι οι αστικές πιέσεις για οικοπεδοποίηση σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν υπάρχει αμπελουργικό εισόδημα. Επίσης η φορολογική πολιτική των ακινήτων συντελεί ακόμα περισσότερο στην εγκατάλειψη του αμπελώνα. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι η Αττική εξαιρείται από τα διάφορα επενδυτικά κίνητρα των ευρωπαϊκών κανονισμών και των ελληνικών αναπτυξιακών νόμων».
Ο κύριος Μάρκου ζήτησε στήριξη ανάλογη με αυτήν που όπως είπε δέχονται όλα τα αγροτικά προϊόντα και δεκάδες κλάδοι, με εξαίρεση τα αμπέλια της οινοποιίας. «Όλοι έχουν χρηματοδοτηθεί και στηριχθεί οικονομικά, εκτός από εμάς. Μεσομακροπρόθεσμα προσπαθούμε να δημιουργήσουμε έναν οδικό χάρτη με τη διαμόρφωση σταθερού πλαισίου στήριξης μέσα από τη νέα ΚΑΠ. Θα πρέπει επίσης οι ελεγκτικοί μηχανισμοί να λειτουργήσουν, οι ποινές να εφαρμόζονται άμεσα και να λειτουργούν αποτελεσματικά. Δεν γίνεται να βλέπουμε ότι ξεφορτώνονται δεκάδες τόνοι σε συγκεκριμένα οινοποιία από άλλες περιοχές και ο υποτιθέμενος ελεγκτής να κάνει τα στραβά μάτια. Επίσης, ζητάμε να ενταχθεί η περιοχή στον κανονισμό για τις φθίνουσες αγροτικές περιοχές. Αίτημά μας είναι αποτελέσει ειδική ζώνη κινήτρων του υφιστάμενου αναπτυξιακού νόμου καθώς και να γίνει εξάλειψη της πάγιας χρήσης του όρου “εκτός νομού Αττικής” από υπουργικές αποφάσεις».
Ο Χρήστος Μάρκου ζήτησε στη συνέχεια τη θεσμοθέτηση του αφορολόγητου των μεταβιβάσεων των αγροτικών ακινήτων με ρήτρα διατήρησης της αγροτικής χρήσης όπως στην υπόλοιπη χώρα και την ενεργοποίηση των παραγωγικών φορέων για την αύξηση της παραγωγικότητας των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων με ταυτόχρονη βελτίωση της ποιότητας του παραγόμενου προϊόντος. Ζήτησε τέλος την αξιοποίηση της τοπικής παραγωγής με δράσεις προβολής και προώθησης και τη συνεργασία με φορείς τουρισμού και εστίασης».
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι από το 2003 έως το 2021 ο ελληνικός αμπελώνας έχει αξιοποιήσει συνολικά 109.421.000 ενωσιακά κονδύλια για αναδιάρθρωση, ενώ συνολικά έχουν αναδιαρθρωθεί 103.318 στρέμματα την ίδια χρονική περίοδο. Αντίστοιχα η αναδιάρθρωση της Αττικής περιορίστηκε σε μόλις 5.151 στρέμματα, με τον αμπελώνα της να είναι γερασμένος και με σοβαρά προβλήματα φυτοϋγείας.
Κορασίδης: Να δημιουργήσουμε το οικολογικό σχήμα του αττικού αμπελώνα με ενιαία καλλιεργητική φροντίδα
Στην δημιουργία των οικολογικών σχημάτων στάθηκε στην τοποθέτησή του και ο γενικός διευθυντής της ΕΘΕΑΣ, Μόσχος Κορασίδης, ο οποίος στάθηκε στην αξία του συγκεκριμένου αμπελώνα σε πολιτισμικό και παραγωγικό επίπεδο. «Ιδιαίτερα σε μία περιοχή όπως η Αττική παραγωγή έχει ιδιαίτερη αξία. Όπως έχουν τα πράγματα αυτή τη στιγμή, έχουμε την αλλαγή του τρόπου καταβολής των ενισχύσεων με βάση τη νέα ΚΑΠ και ξεφεύγουμε από την παλιά συνθήκη που χρειαζόταν απλή συμμόρφωση, αλλά πρέπει να έχουμε και απόδοση, στην οποία περιλαμβάνονται και τα οικολογικά σχήματα. Από τη στιγμή που ο αμπελώνας αποτελεί ένα ενιαίο σχήμα στην Αττική, θα πρέπει να διατηρηθεί ως σύνολο. Δεν γίνεται να τον διατηρήσει το 20% των παραγωγών και το υπόλοιπο 80% να μην το κάνει. Η αλλαγή που έρχεται με τα οικολογικά σχήματα, εντοπίζεται στο γεγονός ότι η παραγωγή μίας περιοχής με ισχυρή καλλιεργητική παράδοση μπορεί να βελτιώσει την απόδοσή της και να μην είναι μόνο παραγωγική αλλά και να συνεισφέρει στο περιβάλλον ή και να συμβάλλει στην υιοθέτηση αμπελώνων από αστούς. Πρέπει να δούμε πώς η συγκεκριμένη συγκυρία με τα οικολογικά σχήματα θα δώσει επιπλέον εισόδημα στους καλλιεργητές. Ως ΕΘΕΑΣ έχουμε ξεκινήσει αυτή την τακτική και πιστεύουμε ότι η νέα ΚΑΠ είναι ευκαιρία να δρουν ομαδικά οι αγρότες και να εφαρμόζουν μία απλή καλλιεργητική φροντίδα, όπου θα προσφέρουν επιπλέον όφελος και για το περιβάλλον και για το έδαφος και για την εξοικονόμηση νερού. Για να γίνει αυτό στο εθνικό στρατηγικό σχέδιο περιλαμβάνονται περίπου 10 πρακτικές που επιδοτούνται από τα οικοσχήματα. Μπορεί μία τέτοια πρακτική με τη βοήθεια της επιστήμης και της Γεωπονικής Σχολής, να περιγραφεί με απλό επιστημονικό τρόπο και να ορίζει ποιες απλές επιστημονικές πρακτικές μπορούν να ενταχθούν στα οικολογικά σχήματα και με τη σειρά τους οι παραγωγοί λαμβάνουν την επιπλέον αμοιβή που ποικίλει κατά περίπτωση» .
Ο Αττικός Αμπελώνας στα σημεία
Κύριες ποικιλίες: Σαββατιανό, Ροδίτης
Συνολική έκταση αμπελώνα 2021: 65.000 στρέμματα
Κέρδος αμπελώνα/στρέμμα: 3 ευρώ
Κατακερματισμένος κλήρος: 8,27 στρέμματα/εκμετάλλευση
Η ανακοίνωση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης:
«Αναγκαίος ο «οδικός χάρτης» για τη στήριξη, διατήρηση και ανάπτυξη του Αττικού Αμπελώνα
Την ανάγκη να υπάρξει ένα «οδικός χάρτης» αναβάθμισης της παραγωγής και ανάπτυξης της περιοχής, ώστε να υπάρχει στήριξη και διατήρηση του Αττικού Αμπελώνα επισήμανε ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, κ. Γιώργος Γεωργαντάς σε ομιλία του κατά τη διάρκεια ημερίδας που διοργανώθηκε από τους οινοποιητικούς συνεταιρισμούς της Αττικής και την ΚΕΟΣΟΕ.
Για να επιτευχθεί αυτό ο κ. Γεωργαντάς, μεταξύ άλλων πρότεινε τη μεγαλύτερη συμμετοχή των παραγωγών της περιοχής στην αξιοποίηση των ενωσιακών πόρων αλλά και την ύπαρξη ξεχωριστής δράσης στα Οικολογικά Σχήματα, για τους παραγωγούς του Αττικού Αμπελώνα. Προϋπόθεση για την ένταξη στα Οικολογικά Σχήματα, ο ΥπΑΑΤ θύμισε ότι είναι η υιοθέτηση συγκεκριμένων καλλιεργητικών πρακτικών, οι οποίες θα δώσουν πρόσθετο εισόδημα στους αμπελουργούς αλλά και πρόσθετη καλλιεργητική φροντίδα για τον Αττικό Αμπελώνα.
Ο κ. Γεωργαντάς υπενθύμισε ότι ο Αττικός Αμπελώνας αποτελεί τον μεγαλύτερο και ιστορικότερο αμπελώνα της Ελλάδας καθώς αριθμεί μια έκταση άνω των 62.000 στρεμμάτων ωστόσο από το 2003 μέχρι το 2021 ο Αττικός Αμπελώνας έχει μειωθεί κατά 50%. Το 2003 καλλιεργούντο 112.447 στρέμματα, ενώ το 2021 καλλιεργούντο 62.230 στρέμματα.
Ως αίτια εγκατάλειψης του Αττικού Αμπελώνα, ο κ. Γεωργαντάς κατέγραψε μεταξύ άλλων, τις πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού που κυριάρχησαν στο πρόσφατο παρελθόν, λόγω της παραοικονομίας.
Σημαντικό ρόλο στον περιορισμό της καλλιέργειας στον Αμπελώνα της Αττικής συνέβαλε και η υποβάθμιση «ενός προϊόντος που μόνο η Ελλάδα – από όλες τις χώρες του κόσμου- έχει δικαίωμα να παράγει οίνο με την ονομασία ρετσίνα», ωστόσο όπως δήλωσε αυτό φαίνεται να αλλάζει καθώς «γνωστοί παραγωγοί έχουν θέσει ως στόχο την αναγέννηση της ρετσίνας».
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν, η Αττική έμεινε πίσω σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων καθώς από το 2018 έως το 2021 εντάχθηκαν μόλις 7 επιχειρήσεις σε ευρωπαϊκά προγράμματα στήριξης τη στιγμή που σε όλη τη χώρα εντάχθηκαν 123 επιχειρήσεις, ενώ τα προγράμματα αναδιάρθρωσης αξιοποιήθηκαν μόλις σε ποσοστό 5% σε σχέση με το σύνολο της χώρας.
Ο κ. Γεωργαντάς κάλεσε τους παραγωγούς να προχωρήσουν στην αξιοποίηση κάθε δυνατότητας που προσφέρουν ευρωπαϊκοί και εθνικοί πόροι προσθέτοντας ότι «το ΥΠΑΑΤ είναι εδώ για να στηρίξει κάθε προσπάθεια σωστής παραγωγής και εξωστρέφειας».
Ο κ. Γεωργαντάς έκανε ιδιαίτερη αναφορά στα μέτρα που ελήφθησαν κατά την περίοδο της κρίσης που είχαν ως αποτέλεσμα τη στήριξη της αμπελουργίας και της οινοπαραγωγής και αναφέρθηκε σε δράσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση και ανάπτυξη του κλάδου. «Ένα σημαντικό μέρος του Ταμείου Ανάκαμψης κατευθύνεται σε δράσεις που ενισχύουν τον αγροτουρισμό, ενώ είναι σε εξέλιξη προδημοσίευση για το πρόγραμμα Αγροτουρισμού με συνολικό προϋπολογισμό 100 εκατ. ευρώ» και συμπλήρωσε «από το ΥΠΑΑΤ μέσω της αρμόδιας Γενικής Γραμματείας Ενωσιακών Πόρων και Υποδομών έχουν γίνει 89 παρεμβάσεις για 50 οινοποιεία από το πρόγραμμα Leader. Στα 31 χρόνια του ευρωπαϊκού αγροτικού ταμείου, έγιναν 216 επενδύσεις Leader για οινοποιεία, καλύπτοντας το 50%-75% της δαπάνης».
Την τρέχουσα περίοδο υπάρχουν πάνω από 100 εκατ. ευρώ για μεγάλες οινικές μονάδες και για νέους αγρότες πάνω από 520 εκατ. ευρώ, ενώ για βιολογικές καλλιέργειες διατίθενται 705 εκατ. ευρώ.
Τέλος, ο κ. Γεωργαντάς μίλησε για την ανάπτυξη του οινοτουρισμού επισημαίνοντας ότι «η Αττική αποτελεί κατ’ εξοχήν ιδανικό τόπο για την ανάπτυξή του. Εδώ, σε αυτήν τη γη, αν συνδυάσουμε πολιτισμό, ιστορία, φυσικό κάλος και διατροφική και οινική κουλτούρα, μπορούμε να μιλήσουμε για έναν ελληνικό τουρισμό πιο ποιοτικό, πιο ισορροπημένο και πιο βιώσιμο και διευρυμένο χρονικά σε περιόδους πέραν του θέρους» είπε. Και κατέληξε: «Στην Ελλάδα οφείλουμε να αξιοποιήσουμε αυτή τη μορφή τουρισμού και να δώσουμε νέες δυνατότητες προώθησης στα μοναδικής ποιότητας ελληνικά προϊόντα με εμβληματικά το λάδι, το τυρί, το κρασί» δήλωσε χαρακτηριστικά.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο υπ. Εσωτερικών, Μάκης Βορίδης, ο υπ. Αναπληρωτής Εσωτερικών, Στέλιος Πέτσας, ο Βουλευτής, Γιώργος Βλάχος, ο Αντιπεριφερειάρχης, Νικος Πέππας και οι δήμαρχοι της περιοχής».
