Η αμπελοοινική πολιτική της ΕΕ όχι μόνο υπολείπεται των περιβαλλοντικών στόχων, αλλά και τα μέτρα της δεν στοχεύουν άμεσα την ανταγωνιστικότητα του κλάδου, υπογραμμίζει σε έκθεση που δημοσιεύθηκε την Δευτέρα 25 Σεπτεμβρίου από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, εκφράζοντας ανησυχία για τις επιπτώσεις των προβλεπόμενων ενεργειών της ΕΕ για τους αμπελουργούς.
Ο αμπελοοινικός τομέας της ΕΕ είναι υπό αυστηρή ρύθμιση και υποστήριξη. Οι αμπελουργοί λαμβάνουν περίπου 500 εκατ. ευρώ από χρήματα της ΕΕ ετησίως για να αναδιαρθρώσουν τους αμπελώνες τους και να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί. Από το 2016, οι αμπελουργοί μπορούν επίσης να ζητήσουν άδεια για να φυτέψουν επιπλέον αμπέλια. Σκοπός αυτού είναι να επιτραπεί η ελεγχόμενη αύξηση του παραγωγικού δυναμικού (έως μέγιστη ετήσια αύξηση 1%), αποφεύγοντας παράλληλα την υπερπροσφορά.
«Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αμπελοοινικού τομέα είναι απαραίτητη και ιδιαίτερα σημαντική για την ΕΕ, αλλά θα πρέπει να συμβαδίζει με τη βελτιωμένη περιβαλλοντική βιωσιμότητα», δήλωσε η Joëlle Elvinger, μέλος του ECA που ηγήθηκε του ελέγχου. «Το λιγότερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι, σε κάθε στόχο, η δράση της ΕΕ πρέπει ακόμη να αποδώσει».
Στην ΕΕ, τα κρασιά μπορεί να είναι κόκκινα, λευκά και ροζέ, αλλά ο τρόπος που καλλιεργούνται σπάνια είναι «πράσινος». Οι ελεγκτές διαμαρτύρονται για το γεγονός ότι, παρά το μεγάλο ποσό της χρηματοδότησης, η πολιτική της ΕΕ για το κρασί έχει κάνει λίγα για το περιβάλλον. Ειδικότερα, το μέτρο αναδιάρθρωσης δείχνει ελάχιστη προσοχή για τους πράσινους στόχους. Στην πράξη, τα χρήματα της ΕΕ δεν έχουν διοχετευθεί σε έργα για τη μείωση των επιπτώσεων της οινοκαλλιέργειας στο κλίμα ή/και στο περιβάλλον. Πράγματι, θα μπορούσε να έχει ακόμη και το αντίθετο αποτέλεσμα, όπως η μετάβαση σε ποικιλίες σταφυλιού που χρειάζονται περισσότερο νερό. Ομοίως, η ετήσια αύξηση 1 % στις αμπελοοινικές εκτάσεις, η οποία παρατάθηκε κατά 15 επιπλέον χρόνια (μέχρι το 2045), δεν αξιολογήθηκε ποτέ από περιβαλλοντική άποψη.
Οι προοπτικές δεν είναι πολύ πιο ευοίωνες: στη νέα Κοινή Αγροτική Πολτική (ΚΑΠ), η περιβαλλοντική φιλοδοξία για τον αμπελοοινικό τομέα παραμένει περιορισμένη. Στο παρελθόν, οι ελεγκτές της ΕΕ συνέστησαν ότι οι πληρωμές στους αγρότες – συμπεριλαμβανομένων εκείνων που καταβάλλονται στους αμπελουργούς – θα πρέπει να συνδέονται ρητά με τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Ωστόσο, στη νέα ΚΑΠ, τέτοιοι όροι για τη χρηματοδότηση της αναδιάρθρωσης έχουν διακοπεί. Επίσης, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν μόνο το 5% των χρημάτων που προορίζονται για τον αμπελοοινικό τομέα σε δράσεις που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, το περιβάλλον και τη βιωσιμότητα. Οι ελεγκτές βρίσκουν αυτό το ποσοστό του 5% μάλλον χαμηλό, δεδομένου ότι, στο πλαίσιο μιας πιο πράσινης ΚΑΠ, το 40% του συνόλου των γεωργικών δαπανών αναμένεται να στοχεύει σε στόχους που σχετίζονται με το κλίμα.
Ούτε η πολιτική της ΕΕ αποδείχθηκε επιτυχής στο να καταστήσει τους αμπελουργούς πιο ανταγωνιστικούς. Στις πέντε χώρες που ελέγχθηκαν, τα έργα χρηματοδοτούνται ανεξαρτήτως περιεχομένου ή φιλοδοξίας και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα κριτήρια για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Χρηματοδοτούνται επίσης μη διαρθρωτικές αλλαγές ή κανονικές ανανεώσεις αμπελώνων, παρόλο που τέτοιες δράσεις δεν είναι επιλέξιμες. Επίσης, οι δικαιούχοι δεν υποχρεούνται να αναφέρουν πώς η αναδιάρθρωση τους έκανε πιο ανταγωνιστικούς. Επιπλέον, ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ούτε τα κράτη μέλη αξιολογούν τον τρόπο με τον οποίο τα έργα που υποστηρίζονται συμβάλλουν πράγματι στο να γίνουν οι αμπελουργοί πιο ανταγωνιστικοί.
Το ίδιο ισχύει και για το καθεστώς αδειοδότησης φύτευσης.
Πρώτον, προτάθηκε και εγκρίθηκε το μέγιστο ποσοστό ετήσιας αύξησης 1 % χωρίς καμία αιτιολόγηση ή ανάλυση του κατά πόσον ήταν κατάλληλο και σχετικό.
Δεύτερον, μόνο λίγα κριτήρια επιλεξιμότητας και προτεραιότητας που συνδέονται με την ανταγωνιστικότητα χρησιμοποιούνται κατά τη χορήγηση τέτοιων αδειών.
Να σημειωθεί ότι η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός, καταναλωτής και εξαγωγέας κρασιού στον κόσμο. Το 2020, υπήρχαν 2,2 εκατομμύρια εκμεταλλεύσεις κρασιού στην ΕΕ και οι αμπελώνες κάλυπταν περίπου το 2 % της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης της ΕΕ. Περίπου το 80% του κρασιού που παράγεται στην ΕΕ προέρχεται από την Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία.
