Του Γιώργου Λαμπίρη
Ο διεθνώς αποδεκτός όρος «orange wine» καθιερώθηκε από τον Βρετανό εισαγωγέα κρασιών, David Harvey το 2004, αντλώντας έμπνευση από το χρώμα που αυτά παρουσιάζουν. Στην Ελλάδα αρκετοί οινοποιοί τα τελευταία χρόνια προηγήθηκαν, συμβάδισαν ή ακολούθησαν την τάση των πορτοκαλί οίνων, πέντε εκ των οποίων παρουσιάζουμε. Κοινό χαρακτηριστικό τους η διαδικασία της φυσικής οινοποίησης αλλά και της εκχύλισης, με οινοποιήσεις άλλοτε σπάνιων και ξεχασμένων γηγενών ποικιλιών όπως το Μελισσάκι της Κρήτης, ο Αγριπιώτης της Αιγιαλείας, ο Χυδηριώτης της Λέσβου ή η Σανταμεριάνα της Αχαΐας. Και άλλοτε με περισσότερο γνωστές ποικιλίες όπως η Μαλαγουζιά ή ο Ροδίτης που συναντάμε συχνότερα.
Το ξεχασμένο Μελισσάκι από τον Φουρφουρά Ρεθύμνου που έγινε το orange του Λυραράκη
Η Μύριαμ Αμπουζέρ οινολόγος του κτήματος Λυραράκη στο Ηράκλειο της Κρήτης οινοποιεί μία ξεχασμένη ποικιλία, το Μελισσάκι, το οποίο κατατάσσεται στα orange wines. «Βρήκαμε το Μελισσάκι στον Φουρφουρά Ρεθύμνου το 2009. Βρισκόταν σε έναν αμπελώνα που είχε λίγο από όλα, ηλικίας άνω των 100 ετών, μαζί με Βιδιανό, Πλυτό και ορισμένες ακόμα λευκές ποικιλίες. Στην αρχή θεωρήσαμε ότι ήταν Βιδιανό. Το 2010 φυτεύσαμε το πρώτο δικό μας αμπέλι 100% Μελισσάκι για να δούμε πώς συμπεριφέρεται. Μας άρεσε το σταφύλι, το οποίο δεν μας θύμισε κάποια άλλη ποικιλία. Έχει στρογγυλή ρώγα με τανίνες και αρώματα και αρκετό κουκούτσι, γεγονός που μας οδήγησε να δημιουργήσουμε έναν οίνο εκχύλισης καθώς τα δύο στοιχεία λειτουργούν αντιοξειδωτικά. Ο αρχικός αμπελώνας μας είχε έκταση 3 στρέμματα και αποφασίσαμε να φυτέψουμε το Μελισσάκι για να σώσουμε την ποικιλία», λέει η κυρία Αμπουζέρ.
Η ίδια περιγράφει το Μελισσάκι ως μία εξόχως ενδιαφέρουσα ποικιλία και αποδίδει την ονομασία της στο γεγονός ότι αναδύει τα αρώματα της κηρήθρας του μελιού κατά την παλαίωσή της, αρώματα που δεν εμφανίζονται στην αρχή όταν το κρασί είναι φρέσκο. «Όταν δοκιμάσαμε πριν από τρία χρόνια να παράγουμε όλη την ποσότητα με εκχύλιση, την αφήσαμε ένα μήνα με τον φλοιό και την τοποθετήσαμε σε μεταχειρισμένα βαρέλια 400 λίτρων, παλαιώνοντας για δυόμισι μήνες όταν και άρχισε να βγάζει όλα τα αρώματά της. Έτσι καταλήξαμε ότι θα παράγουμε το κρασί με γηγενείς ζύμες και εκχύλιση των φλοιών. Το αποτέλεσμα αποδίδει μία τανικότητα στο στόμα και με το πέρασμα των ετών χρησιμοποιούμε όλο και περισσότερο βαρέλι, αφήνοντας λιγότερο χρόνο το κρασί, καθότι δεν θέλουμε να επηρεάσει το βαρέλι το περιεχόμενο».
Τετράμυθος: Συνεχίζοντας την παραδοσιακή μέθοδο της εκχύλισης
Το οινοποιείο Τετράμυθος δραστηριοποιείται επίσης στην συγκεκριμένη κατηγορία οίνων, παρουσιάζοντας τον Ροδίτη orange, αλλά και την τοπική ποικιλία Αγριπιώτης, την οποία αναβιώνει ο οινοποιός Παναγιώτης Παπαγιαννόπουλος, καθώς και τον Σιδερίτη. Και τα τρία κρασιά παράγονται με την μέθοδο της εκχύλισης.
«Η αρχή έγινε το 2015 με την παραγωγή του Ροδίτη, ο οποίος δημιουργήθηκε από έναν πολύ παλαιό αμπελώνα της περιοχής μας. Ο λόγος που δημιουργήθηκε είναι γιατί ο Ροδίτης παράγεται παραδοσιακά στην περιοχή με τη μέθοδο της εκχύλισης με τη χρήση τόσο του φλοιού όσο και των κοτσανιών», εξηγεί ο κύριος Παπαγιαννόπουλος.
Σύμφωνα με τον ίδιο η επιλογή του Τετράμυθου να παράγει με τη μέθοδο της εκχύλισης αποτέλεσε «ωδή» στην παραδοσιακή οινοποίηση της Αιγιαλείας. «Ως προς το χρώμα των πορτοκαλί κρασιών πριν αυτά ονομαστούν έτσι, στην περιοχή μας τα χαρακτήριζαν ως κεχριμπαρένια ή τα κρασιά που είχαν το χρώμα της χρυσής λίρας, δηλαδή έντονα χρυσαφί».
Το οινοποιείο εξάγει τουλάχιστον το 86% της παραγωγής του, ενώ μεγαλύτερη ζήτηση για orange wines εμφανίζεται στη Δανία, στην Ιαπωνία και στο Κεμπέκ του Καναδά. «Επιπλέον, διαθέτουμε μικρότερες ποσότητες στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ελβετία και στην Ιταλία. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Ρώμη ο Ροδίτης διατίθεται σε εστιατόριο αστέρων Michelin, όπου σερβίρεται και σε ποτήρι», εξηγεί ο κύριος Παπαγιαννόπουλος.
Ποσότητες οινοποίησης πορτοκαλί οίνων
- Ροδίτης orange: 6.000 φιάλες
- Αγριπιώτης: 1.400-2.000 φιάλες
- Σιδερίτης: 2.200 φιάλες
Με δύο ετικέτες από Ροδίτη και Σανταμεριάνα το οινοποιείο Sant’Or στην Αχαΐα
Δύο ετικέτες τις οποίες κατατάσσει στους πορτοκαλί οίνους παράγει το οινοποιείο Sant’Or, το οποίο βρίσκεται στο χωριό Σανταμέρι Αχαΐας, σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από την Πάτρα. Το οινοποιείο βρίσκεται σε υψόμετρο 600 μέτρων και πλαισιώνεται από ιδιόκτητα βιολογικά αμπέλια που καταλαμβάνουν έκταση 40 στρεμμάτων.
Επικεντρώνει στις γηγενείς ποικιλίες Ροδίτη και Σανταμεριάνα, τη δεύτερη εκ των οποίων αναβιώνει στο οινοποιείο Sant’Or ο οινοποιός, Παναγιώτης Δημητρόπουλος. Στο οινοποιείο υπάρχουν και παλιά αμπέλια Μαυροδάφνης αλλά και ξερικοί Ροδίτες χαμηλών στρεμματικών αποδόσεων.
Όπως ο ίδιος αναφέρει στο Wine Trails «και οι δύο ετικέτες Ροδίτης orange και Σανταμεριάνα orange, προέρχονται από τις αντίστοιχες ποικιλίες Ροδίτης αλεπού και Σανταμεριάνα. Σε κάποια σημεία του αμπελώνα παρατηρούνται πιο έντονες σαρκικές αποχρώσεις και τα σταφύλια είναι πιο τραγανά. Ήθελα αυτή την διαφορετικότητα της σάρκας να την εκφράσω σε μία άλλη εκδοχή. Ήταν σαν να πήρα το μήνυμα από το αμπέλι».
Το Κτήμα Τάτση φτιάχνει πορτοκαλί κρασιά με ερυθρή οινοποίηση
Ο οινοποιός Περικλής Τάτσης, εξηγεί ότι το χρώμα καθόρισε την ονομασία των πορτοκαλί κρασιών του. «Αυτή τη στιγμή διαθέτουμε αρκετούς κωδικούς orange από ποικιλίες όπως ο Ροδίτης, η Μαλαγουζιά, το Chardonnay, η ρετσίνα από Ροδίτη (Resin Flavour) καθώς και ποικιλίες που παλαιώνουν στο βαρέλι και δεν έχουν βγει ακόμα στην αγορά».
«Όταν ξεκινήσαμε να βγάζουμε πορτοκαλί κρασί, είχαμε ορισμένα ερεθίσματα από το εξωτερικό. Στην Ελλάδα υπάρχουν λευκά σταφύλια, τα οποία οι άνθρωποι κατά την παραδοσιακή μέθοδο σε κάποια οινοποιούσαν με αφαίμαξη του χυμού, ενώ ορισμένα τα άφηναν να ζυμωθούν με τα στέμφυλα για να τα πιούν αργότερα. Πριν δημιουργήσω τα δικά μου είχα αρκετές συζητήσεις με κάποιους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους. Από τότε είχα πάντοτε στο μυαλό μου να οινοποιήσω κι εγώ μ’ αυτόν τον τρόπο. Δοκιμάζοντας αρκετά orange από Γεωργία, Αρμενία, Γαλλία, Σλοβενία, ενθουσιάστηκα με κάποια από αυτά, ενώ παράλληλα κάποια άλλα μου φάνηκαν παντελώς αδιάφορα. Τότε είπα ότι θα δημιουργήσω ένα orange που θα προσπαθεί να μοιάσει με τα όμορφα κρασιά που είχαμε δοκιμάσει».
Όπως αφηγείται ο οινοποιός οι πειραματισμοί ξεκίνησαν το 2007 και η πρώτη εμφιάλωση έγινε σε Ροδίτη το 2011, ενώ ακολούθησε η Μαλαγουζιά.
«Η μέθοδος παραγωγής που εφαρμόζουμε είναι ακριβώς η ίδια που εφαρμόζουμε και στα υπόλοιπα κρασιά μας. Η διαφορά είναι ότι κάνουμε μία παρέμβαση στα λευκά σταφύλια και αντί να τα αφήσουμε να γίνουν λευκό κρασί, ζυμώνονται με τα στέμφυλα. Κάπως έτσι ξεκίνησε η προσπάθειά μας το 2007, καθώς φτιάχναμε λευκά σταφύλια με ερυθρή οινοποίηση, καθότι είμαστε κατά κύριο λόγο παραγωγοί κόκκινου κρασιού. Μετά προέκυψε η μόδα για τα πορτοκαλί κρασιά. Η οινοποίηση που ακολουθείται στην αγορά είτε χρησιμοποιώντας ζύμες, είτε όχι αποτελεί μία φυσική διαδικασία δεδομένου ότι τα σάκχαρα του χυμού μετατρέπονται σε αλκοόλη. Ο δικός μας αμπελώνας από το 2002 ασχολείται με τη βιοδυναμική καλλιέργεια, με τις ελάχιστες δυνατές παρεμβάσεις στο αμπέλι».
O Μεθυμναίος από τη γηγενή ποικιλία χυδηριώτικο που γεννήθηκε από τύχη
O πορτοκαλής Μεθυμναίος που παράγει ο Γιάννης Λάμπρος στα Χύδηρα της Λέσβου, δημιουργήθηκε κατά τύχη από μία ξεχασμένη ποσότητα μούστου, η οποία έμεινε να ωριμάζει χωρίς τα στέμφυλα σε μία μικρή δεξαμενή με χωρητικότητα ενός τόνου. Όπως αναφέρει ο οινοποιός Γιάννης Λάμπρου στο Wine Trails η συγκεκριμένη ποσότητα ήταν προορισμένη για λευκό κρασί (blanc de noir). Παραμένοντας στην δεξαμενή το περιεχόμενο άρχισε να ζυμώνεται. «Άφησα τη ζύμωση να ολοκληρωθεί και δοκίμασα το κρασί. Διαπίστωσα ότι το περιεχόμενο ήταν καλό. Ο οινολόγος μου, Γιάννης Φλεριανός, με ενημέρωσε ότι εκείνη την περίοδο είχε αρχίσει να αναπτύσσεται στην αγορά τη τάση για τα πορτοκαλί κρασιά. Έτσι, αποφάσισα να ονομάσουμε το κρασί “πορτοκαλί” και να το διαθέσουμε στην αγορά».
H ιδιαιτερότητα που έχουν τα κρασιά του Γιάννη Λάμπρου εντοπίζεται στο γεγονός ότι τόσο το κόκκινο, όσο και το λευκό (blanc de noir) αλλά και το πορτοκαλί παράγονται από την ίδια ερυθρή ποικιλία, το χυδηριώτικο.
