Στη Μονεμβασιά η παραδοσιακή καλλιέργεια αναβίωσε τα τελευταία 20 χρόνια με πρωτοπόρο των αμπελουργό και οινοποιό Γιώργο Τσιμπίδη, όπου παράγεται από το 2010 οίνος ΠΟΠ Μονεμβασία‐Μαλβαζία, ενώ λίγο αργότερα τρεις ακόμη οίνοι ΠΟΠ Μαλβαζία καθιερώθηκαν στην Πάρο και την Κρήτη.
Έτσι, στο πρώτο διεθνές Malvasia Festival της Μονεμβασιάς από 9 έως 11 Ιουνίου 2023, στο οποίο παραβρέθηκε η Αgrenda και το Wine Trails, ο περιώνυμος Μαλβαζίας οίνος βρήκε την ευκαιρία να αναδείξει τον πολιτισμό του, την ιστορία του και φυσικά την γεύση και τα αρώματα του. Το φέστιβαλ, δεν περιορίστηκε μόνο στο κρασί, αλλά αποτέλεσε μια ολοκληρωμένη πολιτιστική και ιστορική διαδρομή πίσω στον χρόνο μέσα από περιήγηση και ξενάγηση στα καλντερίμια και τα κτήρια του Κάστρου, γευσιγνωσίες και masterclass εγχώριου και διεθνή οίνου Μαλβαζία, καλλιτεχνικές δράσεις και έργα, ημερίδες, εκδηλώσεις λόγου, και συναυλίες.
Κυρίως όμως αφορούσε στην γνωριμία του κοινού με τον οίνο Malvasia και την μύηση του στον μαγικό του κόσμο: από την Μονεμβασιά, την Πάρο και την Κρήτη στα κοντινά Ιταλικά, Κροατικά και Ισπανικά αμπέλια αλλά και στα μακρινά των Καναρίων και της Μαδέιρα. Και από τους αρχικούς Βυζαντινούς φίλους του Μαλβαζία σε προσωπικότητες των γραμμάτων και της τέχνης που τον καλλιέργησαν ή τον ύμνησαν, τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ, τον Μαρτίνο Λούθηρο, τον Τζιουζέπε Βέρντι, τον Αλέξανδρο Δουμά, τον Τζιουζέπε Γκαριμπάλντι, τον Τόμας Μαν.
Κι όλα αυτά στην σκιά του μεγάλου Έλληνα ποιητή Γιάννη Ρίτσου, που «συμμετείχε» με τον δικό του τρόπο στην διοργάνωση στην ιδιαίτερη πατρίδα του, με αφορμή τον στίχο του «Καὶ τί ἦταν; Ἀντεστραμμένος χρόνος;»…
Οι τοπικές Μαλβαζίες
Για τις τοπικές Μαλβαζίες μίλησαν η Καλλιόπη Βολιτάκη από το Ιdaia Winery της Κρήτης και την Κρητική Μαλβαζία, ο Σωτήρης Μπόλης υπεύθυνος της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Φεστιβάλ, ο Γιώργος Τσιμπίδης από την Οινοποιητική Μονεμβασίας, εμπνευστής της αναγέννησης της Μαλβαζίας στη Μονεμβασιά, αμπελουργός και παραγωγός της Μαλβαζία Μονεμβασιά και ο Θοδωρής Μωραΐτης από την Πάρο του ομώνυμου κτήματος που παράγει την Μαλβαζία Πάρο.
Εκδηλώσεις του Φεστιβάλ
Ανάμεσα στις εκδηλώσεις που έγιναν το τριήμερο ξεχώρισαν:
- Η ημερίδα «Εμπειρίες Μαλβαζία του κόσμου» όπου συμμετείχαν επιστήμονες και ειδικοί από περιοχές παραγωγής Μαλβαζία οίνου στην Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Κροατία, μεταφέροντας τις εμπειρίες και τις καλές πρακτικές τους για το αμπέλι και τον οίνο, τη γαστρονομία και τη γεύση, την ιστορία και την παράδοση, την ανάδειξη και την προβολή του μύθου του Μαλβαζία.
- Το Wine masterclass με αντικείμενο τον Mαλβαζία οίνο, από τον Ανδρέα Ματθίδη, Πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Οινοχόων (ΠΕΝΟ), πρ. μέλος Δ.Σ. της Παγκόσμιας Ένωσης Sommeliers (ASI).
- Η Παρουσίαση οίνων Μαλβαζία από Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Κροατία.
- Η πρώτη επίσημη παρουσίαση του βιβλίου της Σταυρούλας Κουράκου «MALVASIA, ο περιώνυμος οίνος χθες και σήμερα» (Εκδόσεις του Φοίνικα), που αναδεικνύει την ιστορική πορεία, τη διαχρονική αξία και την σπουδαιότητα του ιστορικού οίνου Μαλβαζία. Το βιβλίο το εξέδωσε το 2020 και κατά δήλωση της ήταν σημαδιακό γιατί ήταν το τελευταίο που συνέγραψε, και μετά από αυτό, σε ηλικία 93 χρονών κατέθεσε την πένα της.
- Η Συναυλία των Ex Silentio συγκρότημα Παλαιάς Μουσικής, από τη μεσαιωνική και αναγεννησιακή εποχή, που ειδικεύεται στις ιστορικά τεκμηριωμένες ερμηνείες, των Cantistoria band, «Του ταξιδιού τραγούδια», της Λίλιαν Τσατσαρώνη, «Σε βρήκα στη Μονεμβασία» κλπ.
- Ο ρόλος της γαστρονομίας στη διαμόρφωση της πολιτιστικής ταυτότητας ενός τόπου.
Η ιστορία του κρασιού Malvasia
Στα αμπέλια των πλαγιών του Πάρνωνα (Μαλεβός) καλλιεργούνταν τοπικές ποικίλες σταφυλιών με πρωταγωνίστρια τη Μονεμβασιά, από τις οποίες παραγόταν γλυκός λιαστός οίνος, ο Μονεμβάσιος ή Μονεμβασιώτης ή Μονεμβασία και σύμφωνα με «κυρία των αμπελιών», την Σταυρούλα Κουράκου, πρ. Πρόεδρο του OIV Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου, η παραγωγή άρχισε πριν από τον 13ο αιώνα στη βυζαντινή Μονεμβασία. Στο βιβλίο της «MALVASIA, ο περιώνυμος οίνος χθες και σήμερα» που εκδόθηκε το 2020, και η επίσημη παρουσίαση του έγινε στο πλαίσιο των τριήμερων εορταστικών εκδηλώσεων, αναφέρεται ότι λόγω της σημαντικής εμπορικής ανάπτυξης της πόλης, οι Μονεμβασιώτες εμπορεύονταν το κρασί τους, το οποίο οι Βενετοί και Γενουάτες έμποροι πωλούσαν με το όνομα «Malvasia» κατακλύζοντας την Βενετία όπου τα οινοπωλεία ονομάζονταν «Malvasie».
Καλλιέργεια και παραγωγή οίνου Μαλβαζία γινόταν και στις Κυκλάδες και στην Κρήτη. Μετά την κατάληψη της Μονεμβασίας από τους Τούρκους και την καταστροφή των αμπελώνων της, το ταξίδι του Μαλβαζία συνεχίστηκε από την Βενετοκρατούμενη Κρήτη μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα. Για όσο κράτησε η κυριαρχία του, ταξίδεψε σε όλες τις αγορές της Ανατολής και της Δύσης. Εξαγόταν σε όλα τα λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, φτάνοντας και στις πιο απαιτητικές αγορές της Ευρώπης. Οι Ενετοί φρόντισαν να μεταφέρουν ποικιλίες Μαλβαζία στη Μεσόγειο και την Ευρώπη, εξαπλώνοντας την καλλιέργεια από την Κροατία και την Ιταλία μέχρι την Ισπανία και τα Κανάρια νησιά, την Πορτογαλία και την Μαδέιρα.
Σήμερα, διαφορετικές μορφές Malvasia παράγονται στις παραδοσιακές χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Κροατία, Σλοβενία, Ισπανία, Πορτογαλία) αλλά και νέες (Καλιφόρνια, Αριζόνα, Αργεντινή, Βραζιλία, Αυστραλία).
Λίγα λόγια για το τρίμημερο εορταστικό ταξίδι στην Malvasia
Κυρίαρχο συστατικό σε αυτό το πλούσιο από ιστορία, πολιτισμό και εκλεκτό κρασί τρίημερο «malvasia festival Monemvasia 2023», η φιλοξενία και άρτια διοργάνωση. Τα δρώμενα ήταν πολλά και με μεγάλο ενδιαφέρον ξεκινώντας από το πρωί της Παρασκευής με ξενάγηση από τον Δημήτρη Βλαχάκο στα καλντερίμια και τα κτήρια του Κάστρου. Το μεσημέρι, φτάσαμε στο επιβλητικό Kinsterna hotel στο οποίο πραγματοποιήθηκε ξενάγηση στον χώρο. Ακολούθησε γεύμα με γευσιγνωσία. Σε κάθε πιάτο συνοδεύσαμε με διαφορετικό κρασί ξεκινώντας από Kinsterna 2022 Κυδωνίτσα / Ασύρτικο. Ακολούθησε με το κυρίως πιάτο το Kinsterna 2021 ροζέ ημίγλυκο (Ροδίτης, Μοσχοφίλερο, Αγιωργίτικο). Ολοκληρώσαμε με το Kinsterna Malvasia 2012 (Μονεμβασιά, Κυδωνίτσα, Ασύρτικο, Ασπρούδες) το οποίο συνόδευσε το επιδόρπιο. Το γεύμα αλλά και το τοπίο ήταν πραγματικά πολύ εντυπωσιακά, καθώς ειδικά η θέα από την τοποθεσία που πραγματοποιήθηκε το γεύμα θύμιζε Τοσκάνη. Έπειτα, με την τελετή έναρξης του φεστιβάλ, ξεκίνησε και έκθεση με γευσιγνωσία Μαλβαζία οίνου τόσο από οινοποιεία της Ελλάδας όσο και του εξωτερικού (Ιταλία, Κροατία, Ισπανία). Ενδεικτικά από τα οινοποιεία της Ελλάδας συμμετείχε η Κρήτη (πχ Οινοποιείο Αλεξάκης), η Μονεμβασιά (Οινοποιητική Μονεμβασιάς Τσιμπίδη) και η Πάρος (Οινοποιείο Μωραΐτη). Τη βραδιά ολοκλήρωσε μια ιδιαίτερη τελετή με τους Ex Silentio (συγκρότημα παλαιάς μουσικής από την μεσαιωνική και αναγεννησιακή εποχή, που ειδικεύεται στις ιστορικά τεκμηριωμένες ερμηνείες) και το μουσικό σχήμα με τραγούδια από την κρητική και την ελληνική παράδοση αλλά και σύγχρονα ακούσματα (με τους Μαριάννα Πολυχρονίδη, Γιώργο Σκορδαλό, Ανδρέα Αρβανίτη, Αγγελίνα Κλαυδιανού).
Το Σάββατο 10 Ιουνίου η ημέρα ξεκίνησε με την ημερίδα ‘’Εμπειρίες Μαλβαζία του κόσμου’’. Συμμετείχαν επιστήμονες και ειδικοί από περιοχές παραγωγής Μαλβαζία οίνου στην Ελλάδα αλλά και στην Ιταλία, Ισπανία και την Κροατία. Μετέφεραν τις εμπειρίες και τις πρακτικές τους για το αμπέλι και τον οίνο, τη γαστρονομία και τη γεύση, την ιστορία και την παράδοση, την ανάδειξη και την προβολή του μύθου Μαλβαζία και την προώθηση του οινοτουρισμού. Έπειτα από ιστορικούς περιπάτους στο Κάστρο, ακολούθησε το Malvasia wine masterclass στο Κτήμα Petra. Φυσικά, το αντικείμενο του Masterclass ήταν ο Μαλβαζίας οίνος το οποίο ανέλαβε ο Ανδρέας Ματθίδης DipWSET, Q-Grader – Vice Head of WSPC Education, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Οινοχόων (ΠΕΝΟ). Έγινε παρουσίαση οίνων Μαλβαζία από την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία και την Κροατία. Στο σύνολο δοκιμάστηκαν 14 οίνοι, ξεκινώντας με 2 αφρώδεις οίνους και τελειώνοντας με 2 γλυκείς από λιαστά σταφύλια. Σε κάθε κρασί ο κύριος Ματθίδης ανέλυε το άρωμα, το στόμα και το σώμα του κρασιού με μεγάλη λεπτομέρεια. Ακολούθησε επίσκεψη στο οινοποιείο της Οινοποιητικής Μονεμβάσιας Τσιμπίδη. Το οινοποιείο αυτό υπάρχει τα τελευταία 2 χρόνια καθώς πιο πριν το οινοποιείο βρισκόταν στο χωριό Βελιές. Εκεί συζητήσαμε με τον κύριο και την κυρία Τσιμπίδη και μας ξενάγησαν η Μαριαλένα και η Άναστασία Τσιμπίδη (κόρες) σε όλο το οινοποιείο. Στο οινοποιείο είδαμε από παλαιωμένες magnum φιάλες έως και έναν μικρό χώρο για πειραματικές φιάλες με πολύ μικρή παραγωγή. Ακολούθησε προσεγμένος μπουφές και φυσικά γευσιγνωσία οίνων του οινοποιείου. Ξεχώρισε η αρωματική Κυδωνίτσα Τσιμπίδη αλλά βεβαίως και ο λευκός γλυκύς οίνος Monemvasia Malvasia που συνοδεύει άριστα κυρίως τα επιδόρπια. Τη βραδιά έκλεισαν 2 συναυλίες. Η 1η στο Κάστρο από την Cantistoria band και η 2η στην πλατεία της πόλης της Μονεμβασιάς από Λίλιαν Τσατσαρώνη ensemble.
Η Κυριακή 11 Ιουνίου ξεκίνησε με την παρουσίαση του βιβλίου ‘’MALVASIA, ο περιώνυμος οίνος χθες και σήμερα’’ της Σταυρούλας Κουράκου (Εκδόσεις του Φοίνικα). Πρόκειται για την πρώτη επίσημη παρουσίαση του βιβλίου της κυρίας Κουράκου ή αλλιώς της ‘’κυράς των αμπελιών’’. Το βιβλίο αναδεικνύει την ιστορική πορεία, τη διαχρονική αξία και την σπουδαιότητα του ιστορικού οίνου Μαλβαζία. Η κυρία Κουράκου αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής της για το βιβλίο αυτό και έκανε ενδελεχή έρευνα για τη συγγραφή του. Η ίδια δεν παρευρισκόταν στην παρουσίαση αλλά σίγουρα το βιβλίο παρουσιάστηκε με μεγάλο σεβασμό στο έργο της. Επίσης, μας γνωστοποιήθηκε ότι θα είναι το τελευταίο έργο που παραδίδει, οπότε και το κλίμα ήταν συγκινητικό. Στην παρουσίαση συμμετείχαν οι Χαράλαμπος Λέγγας (Εκδόσεις του Φοίνικα), Παναγιώτα Σκάγκου (Αρχαιολόγος Εφορείας Αρχαιοτήτων Λακωνίας), Ανδρέας Ματθίδης και Χρίστος Τσατσαρώνης (ΑΜΚΕ Μονεμβασία-Malvasia). Η τελευταία νύχτα του φεστιβάλ έκλεισε με το ρεσιτάλ κιθάρας από τον Δημήτρη Σουκαρά ‘’Antithsesis’’, με τη θεατρική παράσταση “Σονάτα του Σεληνόφωτος” και πολλές ακόμη εκπλήξεις.
